لقب آن حضرت باقر يا باقرالعلوم است، بدين جهت كه : درياي دانش را شكافت و اسرار علوم را آشكارا ساخت .

القاب ديگري مانند شاكر و صابر و هادي نيز براي آن حضرت ذكر كرده اند كه هريك بازگوينده صفتي از صفات آن امام بزرگوار بوده است. كنيه امام ابوجعفر بود.مادرش فاطمه دختر امام حسن مجتبي عليهالسلام است .

تولد امام باقر عليهالسلام در اول رجب سال 57 هجري در مدينه بود. در حادثه كربلا كودكي چهار ساله بود. دوران امامت امام باقر عليهالسلام از سال 95 هجري آغاز شد و تا سال 114 هجري يعني مدت 19 سال ادامه داشته است.
در دوره امامت امام باقر عليهالسلام مسايلي مانند انقراض امويان و بر سر كار آمدن عباسيان مطرح است، ترجمه كتابهاي فلسفي در اين دوره پيش ميآيد.

حافظان و نگهبانان دين بايد در برابر انحراف دين بايستند. بدين جهت امام باقر عليهالسلام از موقعيت مساعد روزگار سياسي، براي نشر تعليمات اسلامي بهره جستند و دانشگاه تشيع و علوم اسلامي را پايه ريزي نمودند.

محضر امام باقر عليهالسلام مركز دانشمندان و راويان حديث بنام بود. در مكتب تربيتي امام باقر عليهالسلام علم و فضيلت به مردم آموخته ميشد.

امام باقر عليهالسلام داراي خصال ستوده و مؤدب به آداب اسلامي بود. پيوسته لباس تميز و نو مي پوشيد. در كمال وقار حركت ميفرمود. از آن حضرت ميپرسيدند: جدت لباس كهنه و كم ارزش ميپوشيد، تو چرا لباس فاخر بر تن ميكني؟

پاسخ ميداد: «مقتضاي تقواي جدم و فرمانداري آن روز، كه محرومان و فقرا و تهيدستان زياد بودند، چنان بود. من اگر آن لباس بپوشم در اين انقلاب افكار، نميتوانم تعظيم شعائر دين كنم»

بسيار گشاده رو و با مؤمنان و دوستان، خوش برخورد بود.

در بخشش و آداب اسلامي مانند دستگيري از نيازمندان و تشييع جنازه مؤمنين و عيادت از بيماران و رعايت ادب و آداب و سنن ديني، كمال مواظبت را داشت. ميخواست سنتهاي جدش رسول الله را عملا در بين مردم زنده كند و مكارم اخلاقي را به مردم تعليم نمايد.

در روزهاي گرم براي رسيدگي به مزارع و نخلستانها بيرون ميرفت و با كارگران و كشاورزان بيل ميزد و زمين را براي كشت آماده مي ساخت. آنچه ازمحصول كشاورزي - كه با عرق جبين و كد يمين - به دست ميآورد در راه خدا انفاق ميفرمود. بامداد كه براي اداي نماز به مسجد ميرفت، پس از گزاردن نماز، مردم گرداگردش جمع ميشدند و از انوار دانش و فضيلت او بهرهمند ميگشتند.