شخصيت ديني و علمي امام باقر (ع) تا بدان جا روشن و متبلور است كه ترجمه نويسان و انديشمندان اسلامي - حتي آنان كه به خاطر اعتقاد به مذاهب ديگر، خط امامت را قبول نداشته اند - به جايگاه والاي آن حضرت اعتراف كرده اند. چنان كه برخي از سخنان ايشان را تحت عنوان امام باقر (ع) در آينه ي انديشه ها ياد خواهيم كرد.

جايگاه ديني و علمي امام باقر (ع) اصولا از محوري ترين مباحث زندگي آن



[ صفحه 21]



حضرت مي باشد؛ زيرا هر يك از ائمه به تناسب نيازها و شرايط فرهنگي و سياسي زمان خويش، در بعدي از ابعاد كمالات خويش، ظهور و تجلي ويژه اي داشته اند و امام باقر (ع) از اماماني است كه شرايط و مقتضيات زمان و نيازهاي جامعه ي اسلامي به وي مجال بيشتري داد تا در جايگاه تبيين معارف دين و تفسير كلام وحي و تشريح سنت پيامبر (ص) درخششي تمام بيابد.

اين ويژگي به ضميمه ي مقام علمي و مراتب زهد و تقوا و خصلت هاي ارزنده ي اخلاقي، وي را در جامعه، شخصيتي بحق ممتاز و فرزانه مي نمود، و اين فرزانگي بود كه حاكمان زمان را بر موقعيت خود بيمناك مي ساخت و به حسادت و توطئه چيني وا مي داشت؛ زيرا حاكماني چون بني اميه كه نه تكيه گاه ديني داشتند و نه مقبوليت اجتماعي، نه دين آن ها را تأييد مي كرد و نه مردم به حكومت آن ها رأي داده بودند! از وجود پايگاه علمي و ديني اي كه در رأس آن فردي پر نفوذ و ارجمند، چون امام باقر (ع) حضور داشته باشد و بتواند با تعاليم خويش موجوديت آنان را تهديد كند، براستي كه براي آينده ي خود نگران بودند.