هرچند ملاك هاي مهم شايستگي امام را بايد در شخصيت علمي و فكري و منش عملي وي جستجو كرد و امام در همه ي اين زمينه ها سرآمد همگان مي باشد و نقش الگودهي را به عهده دارد، اما از آن جا كه در عقيده ي شيعه، امامت امامان دوازده گانه، منتسب به انتخاب و معرفي پيامبر (ص) و خدا است، و آنان در علم و عمل، تربيت يافتگان الهي هستند، و علوم و كمال هاي روحي و معنوي خود را از معلمان، و الگوهاي بشري نياموخته اند، پايبندي به اين باور، خواه ناخواه نيازمند دلايل ويژه اي است؛ زيرا علم و عمل برتر و نمونه ي امام، شرافت، فضيلت و صلاحيت آنان را براي پيشوايي ديني و دنيايي ثابت مي كند، ولي چه بسا اعتقاد به الهي بودن آن شرافت ها و فضيلت ها، به نشانه هاي فزونتري نياز داشته باشد.

اگر نگوييم همه ي مردم، ناگزير بايد بپذيريم كه بيشتر مردم، حقانيت يك مقام الهي را در نشانه هاي اعجازي و فوق بشري آن جستجو مي كنند. و خداوند در قرآن، عملا اين انتظار را پذيرفته و بر آن صحه نهاده است.

ناقه ي صالح، نجات ابراهيم از آتش، معجزات فراوان موسي، سخن گفتن عيسي در گاهواره و قرآن معجزه ي جاويد پيامبر اسلام (ص)، همه و همه پاسخي است از سوي خداوند به اين انتظار طبيعي مردم.

خداوند در قرآن از اين معجزات به عنوان آيات؛ يعني نشانه هاي صدق پيامبران در منتسب بودن رسالتشان به مبدأ عالي آفرينش و خداوند جهان ياد كرده است.

بنابراين، مشاهده ي برخي امور فوق العاده از امامان (ع) امري طبيعي بلكه بايسته است؛ زيرا پذيرش رهبري همه جانبه ي ايشان و اطاعت از آنان در امر دين و دنيا، اطمينان و اعتقادي راسخ مي طلبد و چنين اعتقادي - دست كم - براي بيشتر مردم از



[ صفحه 44]



طريق همين كمال ها و كرامت ها حاصل مي شود.

يكي از سخنان امام باقر (ع) در برابر هشام بن عبدالملك همين بود كه:

ما كمال و تمام آن چه را كه خداوند بر پيامبرش (ص) نازل كرده است به ارث برده ايم و... زمين از انسان هاي كاملي كه وارث كمال هاي ياد شده اند خالي نخواهد بود و اين كمال را در غير، نمي توان يافت. [1] .

البته بايد يادآور شد كه اين نمودهاي اعجازي، تنها دليل حقانيت امامت امامان نيست، بلكه نشاني است در كنار ساير نشانه ها و زماني براستي كارآيي و سازندگي دارد كه قرين با شخصيت والاي علمي و عملي ائمه مورد توجه قرار گيرد، و زمينه اي باشد براي اعتقاد به حقانيت آنان و الگو قرار دادن ايشان در صحنه ي عبادت و زندگي فردي و اجتماعي.

به هر حال، در زندگي امام باقر (ع) چنين نمودها و نشانه هايي براي شيعيانشان وجود داشته است كه به برخي از آن ها اشاره خواهد شد.