تداوم بخشيدن به تلاش هاي فرهنگي و عقيدتي - سياسي، به گونه ي سري و مخفيانه، خود نوعي تقيه به شمار مي آيد. با اين فرق كه تقيه، نقش سپر در ميدان جنگ را داراست و بيشتر جنبه ي دفاعي دارد، ولي در حركت تبليغي - سياسي سري، حالت هجومي و جنبه ي نفوذي، مشهود است.

امام باقر (ع) با آن همه توصيه و سفارش به تقيه، دست از پرورش انديشه ها در نهان، و ترويج مباني تشيع و احياي امر امامت بر نداشت. و اين در حقيقت همان جمع ميان تقيه و ايفاي مسؤوليت ها است.

در بينش سياسي امام باقر (ع) حفظ اسرار در حركت شيعي، از وظايف مهم همه ي كساني است كه امام را همراهي مي كنند و سخنان، انديشه ها و نظريات پنهاني او را در شرايط حاكميت استبداد، دريافته اند.



[ صفحه 133]



امام باقر (ع) در ضمن توصيه هاي خود به گروهي از شيعيان كه عازم عراق بودند، فرمود:

هواي يكديگر را داشته باشيد، توانمندانتان به ضعيفانتان ياري دهند. سر ما را بر ملا نسازيد و امر ما را ميان مردم منتشر نكنيد... [1] .

حركت سري در تبليغ حق، هميشه ناشي از حاكميت استبداد نيست، بلكه گاه نامساعد بودن شرايط فرهنگي جامعه آماده نبودن افكار و انديشه ها براي فهم و دريافت حق، رهبران را ناگزير مي سازد تا از بر ملا ساختن راه خويش براي همگان، اجتناب ورزند و پيروان خاص خود را به كتمان سر دعوت نمايند. چنان كه امام باقر (ع) به ياران و پيروان خود مي فرمود:

اسرار ما را پنهان بداريد (و با افشاي آن ها در جامعه ي ناآگاه، اعتراض، بدبيني) و هجوم مردم را بر دوش هاي ما تحميل نكنيد. [2] .