چنان كه در فصل گذشته يادآور شديم، بينش سياسي و سياست هاي كلي ائمه (ع) برگرفته از قرآن و معارف وحي است.

رسول اكرم (ص) و ائمه ي معصومين (ع) در مباني اصولي و ديدگاه هاي كلي و ملاك ها و معيارهاي ارزشي، كمترين اختلاف و تمايزي با يكديگر ندارند.

پيام توحيد بايد در زمين و در ميان همه ي ملت ها راه يابد.

قوانين الهي بايد بر تمامي جوامع حكمفرما شود.

تبليغ دين و تلاش براي اعتلاي كلمة الله بايد همواره استمرار يابد.

پيشبرد اهداف دين بايد متكي بر استدلال و منطق باشد.

موانع گسترش حق، بايد از ميان برداشته شود.

حكومت و رهبري ديني و دنيايي جامعه، به عنوان نيرومندترين ابزار اصلاح امت، بايد در اختيار صالحان قرار گيرد.



[ صفحه 134]



رويارويي و مبارزه با عناصر مفسد و حاكمان ستمگر، ضروري و اجتناب ناپذير است.

عزت، قدرت و نيروي برتر علمي و عملي بايد در اختيار جبهه ي ايمان باشد و..

اين ها همه نقطه نظرهاي مشترك معصومين (ع) در زمينه ي آرا و ايده هاي سياسي - اجتماعي است. با اين حال، مطالعه ي زندگي ايشان، اين واقعيت را مي نماياند كه خط مشي امامان (ع) در جريان هاي سياسي و موضعگيري عليه حكام عصر خويش متفاوت بوده است.

اين تفاوت از آن جهت است كه شرايط زمان، نيازها، مشكلات، امكانات و ضرورت هاي اجتماعي و تاريخي همواره متغير است. شيوه اي كه در يك زمان ضروري است و كارآيي دارد، ممكن است در زمان ديگر بي تأثير و چه بسا زيانبار باشد. وسيله اي كه در يك دوره، مفيد و كارساز است، چه بسا در عصر و شرايطي ديگر، لغو و بيهوده شناخته شود.

امامان، با اين كه ايده ي واحد و بينشي يكسان نسبت به اهداف سياسي داشته اند، ولي به خاطر اختلاف شرايط محيطي و زيستي خود و تفاوت نيازها و اولويت هاي معنوي و مادي جامعه، شيوه هاي متفاوتي را به كار گرفته اند.