امام باقر (ع) هر چند براي از ميان برداشتن حاكمان جائر، به قيام علني و جمع آوري نيروي رزمي رو نياورد؛ زيرا اصولا شرايط را متناسب نمي ديد و ياران كافي در اطراف خويش سراغ نداشت، اما روح ظلم ستيزي و انزجار از فرمانروايان ستمگر را در كالبد پيروان و اصحاب خويش مي دميد.

امام باقر (ع) منكر جهاد و مبارزه ي علني و مسلحانه عليه حكام فاسد نبود، بلكه چنين اقدامي نياز به نيروهايي ايثارگر و صادق داشت و امام از چنين ياراني به حد كافي برخوردار نبود. آن حضرت مي فرمود:

هرگاه به تعداد اهل بدر - سيصد و سيزده نفر - گرد امام جمع شوند، بر امام واجب مي شود كه قيام كند و عليه حكومت اقدام نمايد. [1] .

چه بسا امام باقر (ع) اين بيان را در پاسخ كساني داده باشد كه انتظار داشتند آن حضرت دست به انقلاب و نهضت مسلحانه بزند، ولي امام به ايشان يادآور شده كه از ياوران لازم برخوردار نيست. با اين حال، امام باقر (ع) در راستاي زنده نگاه داشتن



[ صفحه 140]



اصول سياسي اسلام، از تقويت روح ظلم ستيزي در اصحاب خود غافل نبود، و از ابراز انزجار نسبت به واليان و فرمانروايان ناصالح دريغ نداشت، بلكه با بيان هاي مكرر مي فرمود:

هنگامي كه پدرم - علي بن الحسين - در آستانه ي وفات قرار داشت، مرا به سينه ي خود چسبانيد و به من سفارش هايي كرد، از آن جمله كه: اي فرزندم! از ستم نسبت به بي پناهاني كه جز خدا ياوري ندارد، بپرهيز. [2] .

در روايتي ديگر امام مي فرمايد:

ستم در دنيا، سياهي و ظلمات در جهان آخرت است. [3] .

و نيز مي فرمايد:

هيچ كس نسبت به ديگري ظلم نمي كند، مگر اين كه خداوند از ناحيه ي جان يا مال او را مؤاخذه كرده، تقاص مي نمايد، اما ظلم و گناه ميان انسان و خدا، با توبه بخشيده خواهد شد. [4] .

امام (ع) حتي از همگامي با ظالمان و همدلي با ايشان نهي كرده و مي فرمايد:

شخصي كه ستم مي كند و كسي كه او را ياري مي دهد و فردي كه در دل از عمل ظالم راضي مي باشد، هر سه شريك جرم خواهند بود. [5] .