در مكتب شيعه و در بينش اهل بيت (ع)، مسأله ي ولايت، پس از اصل توحيد و نبوت، از مهمترين اصول به شمار مي آيد و تضمين كننده ي حيات اسلام و اجراي قوانين الهي در جامعه ي اسلامي است، و نفي امامت و ولايت معصومين (ع) مي تواند ايمان فرد را تا سر حد كفر و انكار ساير اصول تنزل دهد و آسيب پذير سازد. و بيشترين تأكيد گرايش شيعي و خط ولايت بر مسأله امامت است، ولي با همه ي تأكيدي كه نسبت به اصل ولايت و امامت در بينش شيعه و تعاليم خاندان رسالت شده است، ائمه ي معصومين (ع) هرگز درصدد نبوده اند تا موضوع ولايت و امامت را وسيله ي رسيدن به حكومت و قدرت قرار دهند، بلكه آن را ضامن تداوم خط رسالت و هدايت دانسته اند، و حساسيتشان نسبت به مسأله ي امامت، نشأت يافته از حساسيت آنان نسبت به اصل اسلام و قرآن و توحيد و رسالت پيامبر (ص) بوده است. هرگاه كه اصل اسلام را در معرض خطر مي ديده اند، براي حفظ اسلام و قرآن و توحيد، از هيچ كوششي دريغ نكرده، هر موضع بايسته اي را اتخاذ مي كرده اند، و چه بسا بنا به مصلحت كلي، از حق مسلم خود چشم مي پوشيده اند؛ چنان كه علي بن ابي طالب (ع) بيست و پنج سال از حق مسلم خود صرف نظر كرد، تا جامعه ي نوپاي اسلام را از گزند اختلافات و نابساماني و از هم پاشيده شدن مصون بدارد.

جامعه دور از امامت و ولايت، هر چند جامعه اي كامل و بايسته نيست، اما زماني كه ملتي به اصل توحيد و رسالت پيامبر اكرم (ص) و فروع دين و حشر و قيامت معتقد باشند، ملتي اسلامي است و بايد آن را از هجوم كفار و بدخواهان اسلام دور نگاه داشت.

اين از جمله خط مشي هاي سياسي امام باقر (ع) بود.

آن حضرت چون از سويي پايه هاي اصولي جامعه ي اسلامي را در معرض تزلزل مي ديد، و از سوي ديگر، مرزهاي مملكت اسلامي را مواجه با حملات بيگانگان و هجوم روميان مي دانست، بر اساس آنچه گفته شد، به حفظ اصل اسلام اهتمام



[ صفحه 148]



ورزيد و پيروان خود را از صرف نيرو در مباحث جنجالي و اختلاف برانگيز و تفرقه افكن، نهي فرمود، تا از اين طريق جامعه، در برابر كفر جهاني، به صورت يكپارچه و متحد باقي بماند و قادر به دفع حملات دشمن باشد.

در اين زمينه مي فرمود:

بر شما باد كه از خصومت و درگيري عقيدتي بپرهيزيد؛ زيرا چنين مشاجره هايي قلب را فاسد مي كند و نفاق را به ارث مي گذرد! [1] .

امام (ع) در تعيين مصداق كساني كه در آيات الهي كنكاش مغرضانه كرده، خداوند آنان را ملامت نموده است مي فرمايد:

آنان همان كساني هستند كه در مباحث معرفتي به جدال و درگيري رو مي آورند. [2] .

در بياني ديگر از آن حضرت روايت شده است كه فرمود:

با جدالگران و ستيزه جويان در مباحث عقيدتي، همنشين نشويد؛ زيرا اينان همان كساني هستند كه در آيات الهي به ناروا سؤال تراشي كرده و ايراد مي گيرند. [3] .

در روايتي ديگر، امام باقر (ع) اختلاف در امور ديني و درگيري بر سر مسايل مذهبي را در ميان امت اسلام، مصداقي از عذاب و كيفر الهي دانسته، مي فرمايد:

مراد از «يلبسكم شيعا» اختلاف در دين و طعن و بدگويي هر گروه نسبت به گروه ديگر است، تا جايي كه خون يكديگر را مي ريزند، و اين آيه مربوط به اهل قبله و امت اسلامي است. [4] .