مشكلات طاقت فرساي ائمه (ع) تنها محدود به جباريت و زورگويي و بدبيني امويان نبود، بلكه تنگناهاي اجتماعي و برخوردهاي ناشايست مردم بي خبر و اغفال شده نيز گوشه اي ديگر از مهجوريت و مظلوميت ائمه (ع) به شمار مي آمد.

البته اين بدبيني، معمولا در جاهايي وجود داشت كه حكومت ها در آن استقرار داشتند و با تبليغات مداوم خود ذهن مردم را نسبت به اهل بيت مخدوش مي ساختند و آنان را در نظر مردم، شورش طلب و فاقد عقيده و ايمان و عناصري بي ارج مي شناساندند، و اين البته از ابتدايي ترين آثار شوم حاكميت مفسدان بر جامعه ي اسلامي است كه با در دست داشتن امكانات گسترده ي اجتماعي، مردم را از جهت مادي و فرهنگي اغفال مي كنند و شايستگان را در نظر آنان ناشايست جلوه مي دهند تا بدين وسيله زشتي ها و خباثت هاي خود را بپوشانند!

روش و منش عالمانه و بزرگوارانه ي ائمه، به گونه اي بود كه در محيط زندگي خود، مورد احترام عميق مردم بودند، ولي در محيط و سرزميني كه ايشان حضور نداشتند، تبليغات نارواي حكومت ها جان مي گرفت و در ذهن مردم رسوب مي كرد!

امام صادق (ع) در اين باره نكته اي را از سفر امام باقر (ع) به شام يادآور شده است و مي فرمايد:

زماني كه پدرم - محمد بن علي - به دمشق احضار شد، هنگام عبور از كوچه هاي



[ صفحه 170]



دمشق، شنيد كه مردم به يكديگر - با لحني تمسخرآميز - مي گويند: اين فرد فرزند ابوتراب است!.

پدرم به ديوار تكيه داد، نخست حمد و ثناي خدا گفت و بر پيامبر و خاندان او درود فرستاد: سپس فرمود:

اي وحدت شكنان! و اي نسل نفاق و دورويي!

اي تفاله هاي دوزخ! و اي سنگ هاي جهنم!

دست از ماه رخشان و درياي متراكم و ستاره ي آسمان ايمان و صراط مستقيم. برداريد!؛ قبل از اين كه چهره هاتان به عذاب الهي تباه شود و يا مورد نفرين قرار گيرد، چنان كه اصحاب سبت مورد لعن قرار گرفتند و فرمان خدا عليه ايشان جاري شد.

... آيا همدم و همراز و برادر پيامبر خدا - علي بن ابي طالب (ع) - را استهزا مي كنيد! يا پيشواي دين را مورد طعن و اشاره قرار مي دهيد؟!

به كدامين راه مي رويد! و كدامين غمتان را درمان است!

به خدا سوگند، علي (ع) نخستين چهره اي است كه در ميدان ايمان درخشيد. و با فضايل و ويژگي هاي برتر خويش رستگار شد و به اوج اعتدال و درستي رسيد... [1] .

امام باقر (ع) در اين بيان به بسياري ديگر از ويژگي ها و امتيازهاي اميرالمؤمنين (ع) اشاره دارد كه خود مي تواند فهرستي اجمالي از ارزش هاي ايماني و عملي علي (ع) به حساب آيد.

هدف از نقل اين حديث، نماياندن موقعيت اجتماعي عصر امام باقر (ع) و ترسيم ديدگاه توده هاي اغفال شده، نسبت به خاندان رسالت است، كه خلفا نقش اساسي را در اين زمينه داشته اند.



[ صفحه 171]