با مرگ معاوية بن يزيد، حكومت بني اميه به مروان بن حكم منتقل گرديد.

مروان بن حكم هر چند خود بيش از چند ماه بر مسند حكومت تكيه نزد، ولي حكومت مروانيان را بنياد نهاد و فرزندانش، سال ها بر جامعه ي اسلامي مسلط شدند.

توجه به اين نكته، قابل اهميت است كه مروان - همين عنصري كه بعدها بر جاي پيامبر، غاصبانه و ظالمانه تكيه زد - كسي است كه همراه پدرش، مورد خشم پيامبر قرار گرفت و از مدينه به طائف تبعيد شد.



[ صفحه 172]



علت تبعيد آن دو، اين بود كه:

1- حكم (پدر مروان) پشت سر رسول خدا (ص) راه مي رفت و از روي تمسخر حركات پيامبر (ص) را تقليد مي كرد. [1] .

2- وي (حكم بن ابي العاص) اسرار پيامبر (ص) را ميان مردم افشا مي ساخت. [2] .

3- حكم از بزرگترين دشمنان پيامبر (ص) بشمار مي آمد. [3] .

اين عوامل باعث شد كه پيامبر (ص) حكم بن ابي العاص را تبعيد كند و به تبع وي فرزندش مروان نيز همراه و همساز پدر در تبعيد بود.

مروان در زمان حكومت خليفه ي اول و دوم، همچنان در طائف تبعيد بود، ولي در زمان عثمان به واسطه ي خويشاوندي نزديكي كه با عثمان داشت، حكم تبعيد وي لغو گرديد و به مدينه بازگشت و مشاور مخصوص عثمان شد!

مروان، آن چنان به حيف و ميل بيت المال پرداخت كه در زمره ي ثروتمندترين افراد مدينه در آمد! او در جنگ جمل شركت جست و عليه علي (ع) جنگيد. در زمان سلطه ي معاويه بر بلاد اسلامي، حاكم مدينه شد و...

چنين عنصر فاسد و ناسالمي، سرانجام حاكم بر همه ي مسلمانان شد. و چنان به ستمگري و چپاول پرداخت كه مسعودي در ترسيم دوران حكومت او مي نويسد:

مؤمنان در عصر او، در خفا به سر مي بردند و زندگي بر مردم مشقت بار شده بود، شيعيان در معرض خطر جدي قرار داشتند و خون و مالشان حرمت نداشت. به علي بن ابي طالب (ع) آشكارا در محافل عمومي، دشنام داده مي شد! [4] .

مروان به شيوه ي معاويه، پسرش عبدالملك را وليعهد خود ساخت و پس از چندي بر اثر بيماري طاعون در دمشق به سال 65 ه در سن 63 سالگي در گذشت [5] .



[ صفحه 173]