امام باقر (ع) با اين كه توجه به استغناي نفس و لزوم تلاش براي كسب معاش داشت و عملا در اين راستا گام مي نهاد، اما هرگز زندگي خود را وقف تأمين معاش نكرده بود، بلكه همت اصلي آن حضرت، حضور سازنده و مؤثر در جامعه بود.

اين درست است كه نبايد براي تأمين زندگي، سربار ديگران بود، ولي اين نكته را نيز بايد در نظر داشت كه هدف اصلي و عالي زندگي، دستيابي به رفاه و ثروت نيست و نبايد در طريق تلاش هاي دنيوي، از ارزش هاي اصيل زندگي غافل بود.

امام باقر (ع) در روزگار خود، بزرگترين تأثير علمي و عملي را براي جامعه ي خويش داشت.

حضور در مجامع علمي و تأسيس جلسات فرهنگي، يكي از بهترين و ارزنده ترين نوع حضور در جامعه و خدمت به اجتماع مسلمانان بوده و هست؛ زيرا هرگونه تكامل اجتماعي در ابعاد اخلاقي و معنوي و اقتصادي و... منوط به تكامل فكري و فرهنگي است.

براي تبيين نقش حياتي امام باقر (ع) در جامعه ي اسلامي، ياد همين نكته كافي است كه:

جمع عالمان بر اين عقيده اتفاق دارند كه فقيه ترين مردم در آغاز سلسله ي فقيهان شش نفرند و آن شش نفر از اصحاب و شاگردان امام باقر (ع) و امام صادق (ع) به شمار مي آيند. [1] .



[ صفحه 214]



و سخن حسن بن علي الوشاء [2] كه از معاصران امام رضا (ع) مي باشد، خود گواهي روشن بر مدعاي ماست كه مي گويد: نهصد شيخ و بزرگ راوي حديث را در مسجد كوفه مشغول تدريس يافتم كه همگي از امام صادق (ع) و امام باقر (ع) نقل حديث مي كردند. [3] .

محققان بر اين عقيده اند كه امام باقر (ع) و امام صادق (ع) در حقيقت بنيانگذار دانشگاه اهل البيت هستند كه حدود شش هزار رساله علمي از فارغ التحصيلان آن به ثبت رسيده است.

اصول اربعمائه همان رساله هاي چهارصد گانه اي است كه در ميان محدثان شيعه به عنوان كتب اصول شناخته مي شود و از جمله ي آن شش هزار رساله به شمار مي آيد، و چه بسا بيشتر محتويات كتب چهارگانه ي شيعه (كافي، من لا يحضره الفقيه، تهذيب و استبصار) از همين رساله هاي اربعمائه گرفته شده باشد. [4] .