در روايات معصومين (ع) پس از معرفت خداوند، مهمترين مسأله اي كه طرح گرديده، مسأله ي شناخت رهبر و امام است؛ زيرا اصولا آشنايي دقيق خلق با پيام وحي و حتي معرفت صحيح آنان نسبت به خداوند، از طريق رهبران الهي صورت مي گيرد.

اگر انبيا و رهبران الهي نبودند، آدميان به سوي خدا ره نمي بردند و هدايت نمي شدند.

خداوند، انبيا و امامان را رهبر، معلم و مربي انسان ها قرار داده است، تا مردمان را به سوي معارف الهي و شريعت آسماني دعوت كرده و حجت خدا بر خلق باشند.

از اين رو است كه در قرآن سه فرمان به ترتيب ياد شده است:

1- لزوم اطاعت از خدا.

2- وجوب اطاعت از پيامبر (ص).

3- ضرورت اطاعت از اولي الامر [1] (يعني رهبران الهي و ائمه ي معصومين عليهم السلام).

امام باقر (ع) در حديثي مي فرمايد: به وسيله ي ما، خداوند مورد پرستش قرار مي گيرد و به توسط ما، معرفت خداوند حاصل مي شود و از طريق ما، توحيد و انديشه ي يگانگي خدا تبيين شده است و محمد (ص) واسطه ميان خلق و خدا است. [2] .

آن چه امام باقر (ع) در اين حديث، درباره ي نقش پيامبر (ص) و ائمه (ع) بيان داشته، چيزي جز نقش معلمي و هدايتگري نيست؛ زيرا دانشجو در پرتو درس هاي معلم است كه به معرفت و كمال دست مي يابد، و طفل در نتيجه ي مراقبت ها و



[ صفحه 258]



هشدارهاي مربي است كه به رشد و تعالي مي رسد. بنابراين، اگر شناخت خداوند و عبادت او، مهمترين موضوع معرفتي است، پس راه تحصيل اين شناخت نيز به همان اندازه اهميت دارد؛ زيرا اگر راه شناخت، غلط باشد، سالك هرگز به مقصد نخواهد رسيد و انسان آن گونه كه بايد خدا را نخواهد شناخت.

زماني كه راه شناخت، راهي بي خطر و مصون از كجي و انحراف نباشد، انسان در معرفت خدا يا گرفتار تجسيم مي شود و يا در دام تشبيه مي افتد. يا قايل به جبر مي شود و يا اختيار مطلق را مي پذيرد و...!

چنان كه دور افتادگان از مسير ولايت اهل بيت، به دليل سود نبردن از درس ها و معارف آنان، گرفتار چنين مشكلاتي شدند.

پيامبر (ص) و امام راه معرفت خدا مي باشند، و به اين دليل، شناخت آن ها و پيروي از ايشان پس از معرفت و عبادت خدا، مهمترين و سرنوشت سازترين موضوع علمي و عملي است.

امام باقر (ع) مي فرمايد:

همانا رسول اكرم (ص) دري است كه نمي توان به خدا رسيد، مگر از طريق آن.

رسول اكرم (ص) راه خدا است؛ راهي كه هر كس آن را بپيمايد به خداوند مي رسد، و همچنين پس از رسول اكرم (ص)، اميرمؤمنان و يكايك ائمه (ع) همين نقش را دارايند. [3] .