گاهي انسان در موقعيتي قرار مي گيرد؛ از لباس و يا مركب و مسكني استفاده مي كند كه براي ديگران قابل تحمل نيست. چه بسا آن رفتار كاري غير مشروع نباشد، ليكن كسي كه اين رفتار را مشاهده مي كند. چون علت رفتار براي وي مبهم است. پندار غلط در ذهن وي نفوذ مي كند و چه بسا نسبت به آن فرد بدبين مي شود.

اين گونه موارد براي رهبران ديني و امامان نيز پيش آمد مي نموده است. در عين حال كه آنان انديشه زلال و رفتاري شفاف و بي آلايش داشتند، گاهي اتفاق مي افتاده كه برخي رفتار آنان را، بينندگان بر نتابند؛ و نوعي دو گانگي برداشت كنند. آيا به نظر شما امامان در اين گونه موارد چه



[ صفحه 94]



اقدامي انجام مي دادند؟ براي فراهم آوردن پاسخ اين سؤال به يك نمونه از رفتار باقر العلوم عليه السلام نگر مي افكنيم.

حسن زيات به همراه رفيقش به خدمت حضرت رسيدند. در حالي كه حضرت در اتاقي آراسته و مزين بود و لباس ها و سر و روي حضرت نيز كاملا آراسته و مرتب بود. آنان سؤالاتي داشتند مطرح نموده و پاسخ گرفتند. ليكن مثل اين كه حال و اوضاع امام براي آنان سؤالي پنهاني فراهم ساخت كه فرصت طرح آن نبود. و نيز فرصت براي شبهه زدايي هم مناسب نبود. به همين خاطر هنگام خداحافظي حضرت به حسن زيات فرمودند به همراه رفيق خود فردا به منزل من بياييد. وي نيز پذيرفت.

فردا كه به حضور امام شرفياب شدند وي را در اتاقي بي آلايش با يك فرش حصيري ديدند. و نيز مشاهده كردند كه حضرت لباس خشن پوشيده است. آنگاه امام با آنان سخن گفتند و فرمود ديروز كه مرا با آن وضع مشاهده كرديد، آن اتاق از آن همسر جديد من بود و تمام آنچه در آنجا بود هم از آن همسرم مي باشد. و چون همسرم خويش را براي من آراسته بود، من نيز خود را براي وي آراسته بودم. زندگي معمولي من اين است كه مشاهده مي كنيد. در ذهن شما چيزي خطور نكند. آنگاه رفيق حسن زيات گفت به خدا سوگند به قلب من چيز ديگري خطور كرد. ليكن اكنون كه اين وضع را مشاهده كردم و اين توضيحات را شنيدم به طور كلي ذهن من پاك شد و فهميدم كه شما حق مي گويي، علمت ان الحق فيما قلت. [1] .

نكته آموزنده اين رفتار اين است، كه امام گرچه رفتارش پاك و منزه



[ صفحه 95]



از گناه است و از نعمت هاي خدا بهره وري حلال نموده است؛ ليكن چون رفتارش براي طرف سؤال انگيز بوده و در آن هنگام فرصت شبهه زدايي فراهم نبوده است، امام آنان را در فرصت مناسب فراخوانده و رفتار خويش را توضيح داده و شبهه را از ذهن آنان مي زدايد.

اين رفتار امام يعني انسان بايد در رفتارهاي فردي و اجتماعي به گونه اي شفاف باشد. و اگر احيانا رفتار شبهه انگيزي از وي سر مي زند بايد در فرصت مناسب رفتار خويش را شفاف سازد و شبهه زدايي نمايد. رفتار و روش مبهم در پيش نگيرد كه باعث ايجاد پندار و سؤال براي مخاطبان و ديگران شود.

اين رفتار از يك جهت ديگر نيز مسؤوليت آفرين است؛ كه فرد بايد رفتار دو گانه خويش را شفاف سازد، نه اين كه بر اين پندار باشد كه من به وظيفه خود عمل كرده ام، ديگران مي خواهند بدبين بشوند يا بدبين نشوند! اين رفتار مي آموزد كه فرد زمينه بدبيني ديگران را نبايد فراهم آورد.