از لحظه مرگ لحظه «احتضار» نام مي برند. و آن هنگامي است كه فرد در حال ارتحال از اين زندگي و در حال جان دادن است. يك پا در اين دنيا و پاي ديگر را در سراي ديگر نهاده است.

از اين لحظه باقر العلوم عليه السلام اين گونه خبر مي دهد: هنگام مرگ شما مؤمنان، كه جانتان به گلو مي رسد، فرشته مرگ در نزد محتضر، حاضر مي شود و به وي مي گويد: آنچه از دنيا آرزو داشتي از كف نهاده شده است؛ و آنچه آرزو از جهان ديگر داري، اكنون در پيش روي توست. در پيش روي تو پيشينيان راستگو، مانند رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم و علي و ابراهيم (عليهما السلام) قرار دارند. [1] .

در حديث ديگر كه از دو امام باقر و صادق (عليهما السلام) رسيده



[ صفحه 111]



است: هيچ روحي از جسد مؤمن جدا نمي شود مگر اين كه در آن لحظه محمد صلي الله عليه و آله و سلم و علي و حسن و حسين (عليهم السلام) را مي بيند و خوشحال مي شود [2] .

همچنين فرد مي گويد: به باقر العلوم عليه السلام عرض كردم به من حديث رسيده است كه علي عليه السلام فرموده است، هر كس مرا دشمن دارد و به آن دشمني بميرد، در لحظه مرگ مرا خواهد ديد. و هر كس مرا دوست بدارد و بر دوستي من بميرد در هنگام مرگ مرا خواهد ديد. باقر العلوم عليه السلام فرمودند آري رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم را نيز مي بيند كه در سمت راست وي قرار دارد، نعم رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم باليمين. [3] .

همچنين از حضرت اين گونه روايت است، رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم بر بالين يكي از انصار هنگام مرگش حاضر شدند و به فرشته مرگ (عزرائيل) فرمودند، با اين مؤمن و رفيق من مدارا كن. فرشته در پاسخ گفت، مژده مي دهم كه من بر هر مؤمن، مهربان خواهم بود، فاني بكل مؤمن رفيق شفيق. [4] .

از زبان باقر العلوم عليه السلام اين گونه روايت است كه انسان هاي مؤمن به چشم روشني ها و نعمت ها در هنگام مرگ مژده داده مي شوند افراد تبهكار به خزي و رسوايي ها بشارت داده مي شوند. [5] .

در حديث ديگري مي فرمايد: هنگامي كه مرگ مؤمن (شيعه) فرا مي رسد، فرشته مرگ به وي مي گويد آنچه آرزو داري به تو داده مي شود و آنچه از آن در هراسي، در امنيت مي باشي. آنگاه دري بسوي جايگاهش



[ صفحه 112]



در بهشت گشوده مي شود و به آن جايگاه نگاه مي كند. و نيز همراهان خود را (رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم و علي و حسن و حسين (عليهم السلام) در اطراف خويش مشاهده مي كند. و اين معناي آيه مباركه است: الذين آمنوا و كانوا يتقون لهم البشري في الحيوة الدنيا و الاخرة. [6] «آنان كه ايمان آوردند و هماره تقوا پيشه ساخته اند، براي آنان در دنيا و آخرت مژده است».

از باقر العلوم عليه السلام در مورد نشانه هاي لحظه هاي مرگ مؤمن اين گونه نيز روايت شده است. نشانه هاي مؤمن هنگام احتضار اين است كه صورت وي روشن و سفيد مي شود، پيشاني وي عرق مي كند و همانند اشك از چشمانش جاري مي گردد. [7] .

و نيز از حضرت اين گونه حديث نقل است كه هنگامي كه مؤمن در قبر خويش قرار مي گيرد اولين هديه، كه به وي ارزاني مي شود، مژده بهشت است، ان اول حبائك الجنة. [8] .