زندگي انسان چه در بعد فردي و چه در بعد اجتماعي توأم با رنج ها و ناهمواري هاست. خداي سبحان از زندگي انسان اين گونه تعبير مي كند، لقد خلقنا الانسان في كبد. [1] «انسان را در سختي و رنج آفريده ايم.» رنج و ناگواري همراه زندگي مادي اين سويي است.

با ناگواري ها چگونه مي توان برخورد نمود. اگر در برابر ناهمواري فرد يا جامعه خود را ببازد، در واقع ميدان را براي رقيب خويش خالي نموده است. آنچه باعث ظفرمندي و سربلندي در زندگي است، پايداري در برابر ناگواري مي باشد. آزمون هاي روزمره و نيز آزمون هاي سالانه كه هر سال يك نوبت يا دو نوبت گريبان انسان را مي گيرد، أ و لا يرون انهم يفتنون في كل عام مرة او مرتين. [2] «آيا آنان متوجه نيتسند، كه در هر سال يك مرتبه يا دو مرتبه آزمون مي شوند.» آيه نگرش به آزمون هاي مهم سالانه است.

بايد پايداري و تحمل باشد كه در برابر ناملايمات سر بلند بيرون آيد. پايداري پايه بالندگي و پويايي در زندگي فردي و اجتماعي است. صبر و پايداري را دين به فرد و جامعه مي آموزد. دين اين گونه پيام رساني مي كند: الصابرين في البأسا و الضراء [3] «ثابت قدمان از سختي ها و كمبودها و در بهبوهه رنج و سختي و جنگ.» و نيز مي فرمايد: يا ايها الذين آمنوا



[ صفحه 124]



اصبروا و صابروا و رابطوا [4] «اي كساني كه ايمان آورده ايد ثابت قدم باشيد و با هم پايداري كنيد و با يكديگر رابطه و مراوده داشته باشيد.» پيام اين آموزه ها پايداري در برابر سختي هاست.