با همه تلاش هاي اجتماعي و فرهنگي حزب عثمانيه، در عين حال مي توان گفت تلاش هاي پر ثمر عترت در ابعاد گوناگون ياد شده، حزب عثمانيه را از دست يازي به اهداف خويش ناكام ساخت. هوشمندي و پايداري عترت، دين و تشكل همسوي عترت را از بحران هاي سياسي و اجتماعي و فرهنگي عبور داد. اين تشكل هويت خويش را حراست نمود. اين جريان فكري به عنوان بزرگ ترين جريان اجتماعي چالشگر حزب حاكم عثمانيه پديدار شد. در اين فرصت به شرح برخي محورهاي ياد شده در زمان باقر العلوم عليه السلام مي پردازيم؛ تا نقش آفريني حضرت به عنوان يك شاخص عترت در فرآيندهاي گوناگون اجتماعي و سياسي و فرهنگي بيش از پيش شفاف گردد.

موضع امام باقر عليه السلام چالشگري برغم حزب عثمانيه در ابعاد سياسي، اجتماعي و به ويژه فرهنگي مي باشد. باقر العلوم عليه السلام با تدبير و منطق به ستيز آرمان هاي حزب حاكم بر مي خيزد و حزب عثمانيه را در رسيدن به اهدافش ناكام مي سازد.

تلاش باقر العلوم عليه السلام در اين راستا در دو محور متمركز مي شود، يكي حفظ و حراست تشكل همسوي عترت، كه حضرت با موقعيت والاي اجتماعي و با تلاش پرثمر فرهنگي و اجتماعي خويش هويت و وحدت اين تشكل را ساماندهي و از بحران ها عبور داد. دو ديگر چالشگري در برابر آرمان هاي ديگر حزب عثمانيه.

به ديگر سخن باقر العلوم عليه السلام در دو ميدان به تلاش پرداخت، يكي حراست و تداوم هويت تشكل همسوي عترت كه از زمان امامان پيشين شكل گرفته بود. ديگري با ساماندهي اين تشكل، موضع گيري در برابر حزب حاكم اموي و ناكام ساختن آنان در رسيدن به اهداف كلان و



[ صفحه 185]



شومي كه داشتند. اين دو بخش را با توضيح موقعيت اجتماعي باقر العلوم عليه السلام آغاز مي كنيم.