اين موقعيت محدود به مدينه و حجاز و موسم حج نمي شود. بلكه فضايل منحصر به فرد عترت، از عترت يك موقعيت ممتاز در تمام جهان اسلام شكل داده است. نگرها را از هر سمت و سو، حتي از شام پايتخت ستم و جاهليت به سوي مدينه الرسول؛ يعني عترت معطوف داشته است.

نگرها به ويژه نگر تشكل همسوي اهل بيت عليه السلام از هر ستمي به سوي باقر العلوم عليه السلام خيره شده است. در جاي جاي كشور پهناور اسلامي سخن روز، سخن عترت است. اين حقيقت در عراق به ويژه در كوفه «عاصمه» اميرالمؤمنين عليه السلام بيشتر از همه جا حتي برتر از حجاز و مدينه تجلي يافته است.

از بركت حضور پنج ساله علي عليه السلام در كوفه با شايستگي كه داشت، حضرت آن چنان موقعيت ممتاز فراهم ساخت و آن چنان خطبه ها و فرهنگ سازي علي بن ابيطالب عليه السلام در اعماق جان و فطرت آنان نفوذ كرد، كه اثر آن قرن هاي متمادي باقي و برقرار مانده است. كوفه مركز عراق، مركز تشيع علوي، مركز فرهيختگان و دلباختگان عترت مي شود. كوفه مركز عاصمه علي عليه السلام، پايگاه هواداران سترگ عترت است. خون هايي كه كوفه به پاي تحقق آرمان هاي عترت هديه نمود، هيچ شهر و دياري انجام نداد.

از اين رو موقعيت باقر العلوم عليه السلام در كوفه از همه جاي كشور اسلامي برتر است. مردم كوفه هماره بيشترين حمايت را از عترت نمودند. مردم كوفه هماره با سفر به مدينه از محضر عترت از جمله باقر العلوم عليه السلام بهره ها بردند. فرهنگ عترت آن گونه در ميان مردم عراق به ويژه كوفه نفوذ كرده



[ صفحه 194]



است، كه رهبر اصلي آنان در موقعيت هاي فرهنگي و اجتماعي شاخص هاي عترت به شمار مي رفت. اين نكته از موقعيت بالاي اجتماعي باقر العلوم عليه السلام بسيار شفاف است. مردم كوفه آن مقدار اظهار علاقه و وفاداري به حضرت داشتند و اين مهم آن گونه در جامعه مطرح بود، كه چالشگران باقر العلوم عليه السلام و تشكل همسوي اهل بيت، از باقر العلوم عليه السلام به عنوان رهبر و حتي به عنوان «پيامبر مردم عراق و كوفه» ياد مي كنند!

هنگامي كه ابرش كلبي ازدحام انبوه جمعيت را در اطراف امام در موسم حج مشاهده مي كند، با شگفتي و حيرت تمام، از هشام مي پرسد اين فرد كيست كه اين گونه دور وي را مردم عراق حلقه زده اند... من هذا الذي احتوشته اهل العراق يسئلونه! هشام با كمال بغض و كينه مي گويد اين پيامبر مردم كوفه است و وي فكر مي كند فرزند رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم است و فكر مي كند باقر العلوم و مفسر قرآن است... هذا نبي الكوفه و هو يزعم انه ابن رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم و باقر العلم و مفسر القرآن... [1] .

موقعيت اين گونه گسترده و والاست، كه امام همانند پيامبر مورد توجه مردم عراق است. هر مشكل علمي و معرفتي و مناسك و امور ديني و نيز مسائل اجتماعي خويش را از حضرت مي آموزند. از رهنمون هاي حضرت بهره مي گيرند. موقعيت اجتماعي از اين برتر چگونه است؟!

مردم عراق به ويژه كوفه شيفته اهل بيت مي باشند و به همين خاطر اين گونه از حضرت حمايت كرده، اين گونه به رهنمون هاي وي پايبند هستند. چه بسا براي برخي شگفت آور باشد، كه مردمي كه آن همه نكوهش از



[ صفحه 195]



زبان عترت درباره آنان است، چگونه اين همه حمايت از عترت دارد! براي شفاف شدن اين نكته و براي اين كه بركات حكومت داري ديني علي بن ابيطالب عليه السلام بهتر روشن شود، كه در مدت كوتاه چه تحول فرهنگي پديدار ساخت؟ اندكي به اوضاع مردم عراق به ويژه كوفه مي پردازيم.