بي ترديد شكوه ها و نكوهش هايي در سخنان عترت در مورد مردم كوفه در آثار روايي و تاريخي به چشم مي خورد. يا اشباه الرجال [1] اميرالمؤمنين عليه السلام در كوفه صادر شده است. نكوهش سيدالساجدين عليه السلام و نيز فريادهاي زينب كبري (س) در محرم سال 61 هجري خطاب به مردم كوفه است كه آنان را اهل حيله و نيرنگ خطاب مي كند [2] .

ليكن در كنار اين نكوهش ها، ستايش ها، آن گونه ژرف و با عظمت است و نيز رفتار اين مردم آن گونه سترگ و پايدار است كه نكوهش ها را جهت مي دهد؛ كه نكوهش ها بازگشت به روحيه عموم مردم نيست. بلكه نكوهش ها مربوط به برخي از اين مردم (هواداران حزب عثمانيه) و نيز در فرصت هاي خاصي كه در اثر شرايط بحران در برخي موارد از شدت ارعاب و وحشت حاكمان، عقب نشيني نمودند مي باشد.

نكوهش ها به زمان و ظرفيت هاي خاص بازگشت دارد. مربوط به روحيه و رفتار عموم مردم كوفه در فرصت هاي فراوان در طول تاريخ زندگي عترت نمي تواند باشد. به نظر مي رسد روحيه و چهره فرهنگ عمومي مردم كوفه، فرهنگ علوي است. خاستگاه اين فرهنگ، بركات



[ صفحه 196]



حضور اميرالمؤمنين عليه السلام در مدت پنج سال حكومت داري وي مي باشد. فرهنگ نشأت گرفته از فرهنگ علوي عليه السلام، بسيار ژرف و عميق و رفتار آنان بسيار استوار در راستاي اهداف اهل بيت عليه السلام مي باشد و جريان عظيم فرهنگي كه اميرالمؤمنين عليه السلام در عراق به ويژه كوفه پديدار ساخت، سال هاي سال اثرات آن ماندگار شد.