از انديشه ها و رفتارهاي شفاف عترت موضع گيري در برابر ستمگران، به خصوص حاكمان طاغوت مي باشد. هيچ امامي در هيچ زماني در برابر ستم سر فرود نيآورد و اندكي موضع ستمگر را تأييد ننمود. بلكه آنان ظلم ستيزي و مبارزه با ستمگران را شيوه ي زندگي خويش برگزيدند. به خاطر چالشگري آنان با ستمگران، انواع ستم از جانب حاكمان ظالم بر آنان روا شده است.

انديشه و رفتار باقر العلوم عليه السلام نيز همانند ساير شاخص هاي عترت موضع گيري در برابر ستم و ستمگران است. حضرت اين انديشه را بالنده ساخت كه انسان مؤمن نبايد ستم پذير بوده، و نبايد كوچك ترين حركت در جهت همسو شدن با ستمگران انجام دهد. اين نيز بعد ديگري از جبهه گيري اجتماعي حضرت مي باشد.

البته آشكار است كه مبارزه با ستم تنها اين نيست كه ميدان جنگ



[ صفحه 204]



آراسته و در برابر ستمگر قد برافراشته نمايد؛ كه اين موضع گيري در شرايط خاص فراهم مي شود. هميشه اين گونه نيست كه موضع گيري دو جريان چالشگر در ميدان هاي جنگ آشكار گردد. در زمان امامان معصوم اين نوع موضع گيري براي برخي از آنان مانند علي بن ابيطالب و امام مجتبي و نيز حسين بن علي (عليهم السلام) فراهم شده است. از زمان امام سجاد عليه السلام اوضاع اجتماعي به گونه هاي متفاوت تغيير يافته است كه نبرد و رويارويي براي امامان ديگر فراهم نبوده است.

ليكن اين شرايط هيچ گاه سبب نشده كه عترت از مبارزه با ستم و حاكمان ستمگر دست بردارد. بلكه چالشگري برغم طاغوتيان به روش هاي ديگر شكل گرفته و عترت توانسته با فرهنگ سازي و بارور نمودن انديشه هاي پيروان خويش و تشكل همسوي عترت را به صورت يك جريان بزرگ اجتماعي برغم حاكميت ستمگران بسيج كنند. اين انديشه هنگامي كه در جامعه استقرار بيابد، بيشترين مقاومت ها و انقلاب ها را برغم ستمگران حاكم، رهبري خواهد نمود. به همين خاطر، حركت هاي بزرگ اجتماعي و انقلاب هاي پرشور طاغوت زدا از بركت انديشه و رفتار عترت الهام گرفته اند.

باقر العلوم عليه السلام در يك زماني زندگي مي كند، كه حاكميت ستم به اوج خود رسيده است. زمان اقتدار حاكميت حزب عثمانيه كه شورش ها و انقلاب هاي برغم آنان سركوب شده و حكومت يك دست اموي در سرتاسر كشور پهناور اسلامي شكل گرفته است. پيروزي ظاهري ستمگران در حادثه كربلا كه به فرجام شهادت حسين عليه السلام و يارانش انجاميد و نيز سركوب شديد هواداران عترت بعد از شهادت حسين عليه السلام در زمان امام



[ صفحه 205]



سجاد عليه السلام و امام باقر عليه السلام، زمينه رويارويي عترت با ستمگران طاغوت را كم رنگ ساخته بود. در عين حال انديشه و رفتار عترت به گونه اي است كه يك جريان بزرگ اجتماعي را برغم ستم و حاكميت ضد ارزش ها شكل مي دهد. پيروان خويش را از همراه شدن با ستمگران هشدار مي دهد. در اين فرصت به بررسي انديشه و رفتار حضرت در اين راستا مي پردازيم.