امام باقر (ع) فرمود: هرگز در قلب انسان كبر، چه كم و چه زياد، داخل نمي شود مگر آنكه به همان اندازه از عقلش كاسته گردد. صاعقه ها بر مؤمن و غيرمؤمن اصابت مي كند ولي به كسي كه ذكر خدا را مي گويد اصابت نمي كند. آن حضرت درباره ي آيه ي «اولئك يجزون الغرقة بما صبروا [1] » فرمود: «آنان كساني اند كه به هنگام فقر و تنگدستي در دنيا شكيب ورزيدند.». و نيز درباره ي آيه ي «و جزاهم بما صبروا جنة و حريرا [2] » فرمود: «آنان كساني اند كه بر فقر و سختيهاي دنيا پايداري كردند.» سخنان زشت، سلاح فرومايگان است. هر چيزي را آفتي است و آفت علم فراموشي است. دانشمندي كه مردم از عملش سود مي برند برتر از هزار عابد است. به خدا قسم مرگ يك دانشمند در نزد ابليس محبوب تر از مرگ هفتاد نفر عابد است.

به فرزندش فرمود: پسرم! از كسالت و ملالت در كارها گريزان باش. زيرا اين دو سرآغاز هر شري است اگر به كسالت گرايي نخواهي توانست حقي را ادا كني و اگر ملول و بي قرار گردي بر هيچ حقي نتواني شكيبايي ورزي. كردارها بر سه گونه اند: ذكر خداوند در هر حال، با مردم به انصاف رفتار كردن، همدردي كردن و شريك ساختن برادران در مال و ثروت خويش. اگر ديديد قاري قرآن توانگران را دوست مي دارد بدانيد كه او اهل دنياست و اگر ديديد بي هيچ ضرورتي سلطان را همراهي مي كند بدانيد كه او دزد است: شيعه ي ما كسي است كه خداوند عزوجل را فرمان مي برد. از دشمني و خصومت بپرهيزيد زيرا كه قلب را تباه مي كند و نفاق به بار مي آورد. آن حضرت (ع) فرمود: آنان كه در آيات الهي به باطل مجادله مي كنند همان كساني هستند كه به طرف خصومت و دشمني گرايش دارند. و فرمود: من برادري داشتم كه در ديدگانم بزرگ مي نمود آنچه باعث بزرگي او در چشم من شده بود، حقارت دنيا در چشمان او بود. فرمود: به هر كس كه اخلاق نيكو و صفات رفق و مدارا اعطا گرديد، همه ي خير و نيكي بدو داده شد و در دنيا و آخرت از آسايش و راحت خيال و حسن حال برخوردار خواهد بود و آن كس كه از خلق خوش و رفق و مدارا بي بهره شد راهش به سوي بديها و بلايا گشاده گرديده است مگر كسي كه خداوند او را حفظ كند. فرمود: اگر مي خواهي از محبت قلبي دوستت نسبت به خويش آگاه شوي، به آنچه در قلب خودت نسبت به او مي گذرد بنگر.



[ صفحه 37]



آن حضرت به جابر جعفي فرمود: اي جابر دنيا چندان ارزشي ندارد. بلكه همچون مركبي است كه سوار آن شده اي يا جامه اي است كه آن را به تن كرده اي و يا زني است كه او را دوست داشته اي. اي جابر مؤمنان كساني اند كه به دنيا آرامش نمي گيرند تا در آن باقي بمانند و از فرارسيدن آخرت نيز ايمن نيستند تا به پاداش نيكان نايل آيند. باتقوا كسي است كه خرج معيشت وي از همه كمتر و سبك تر و ياري او به تو از همه بيشتر باشد. اگر تو فراموش كردي آنان تو را ياد مي كنند و چون يادشان كردي به تو كمك مي رسانند گويندگان حقوق الهي اند و برپاي دارندگان فرمانهاي او. اي جابر! در دنيا چنان باش كه گويي در آن فرود آمده اي و مي خواهي از آن كوچ كني. يا آن را مانند ثروتي بدان كه در خوابش ديده اي و در بيداري چيزي از آن ثروت با تو نيست به راستي كه دنيا در نزد خردمندان و دانايان به خداوند تعالي، همانند گردش سايه است. پس در حفظ آنچه خداوند از رعايت دين و حكمتش از تو خواسته، كوشا باش. و نيز فرمود: هيچ چيز در نزد خداوند محبوب تر از درخواست كردن از او نيست و هيچ چيز جز دعا قضاي او را برطرف نمي كند.

سريع ترين ثوابها در كارهاي خير به نيكوكاري و سريع ترين عقابها در كارهاي شر، به ستم تعلق مي گيرد. براي انسان همين عيب بس است كه از مردم چيزي ببيند كه آن را در خود فراموش نمايد و به مردم دستوري دهد كه خود از عهده ي انجام آن برنمي آيد و دوست خود را به امور بيهوده بيازارد.