بازگشت

نگاهي به اوضاع فرهنگي - اجتماعي جامعه


امام باقر (ع) در دوره اي امامت خويش را آغاز كرد كه جامعه اسلامي در وضع فرهنگي نابه ساماني به سر مي برد و عرصه فرهنگي جامعه گرفتار چالش هاي عميق عقيدتي و درگيري هاي مختلف فقهي ميان فرق اسلامي شده بود. فروكش كردن تنش هاي سياسي پس از واقعه عاشوراي سال 61 هجري، همچنين شكست برخي احزاب سياسي مانند «عبدالله بن زبير» سبب يكپارچگي حاكميت بني اميه شده بود و ناگزير، بسياري از دانشمندان از صحنه سياسي دور شده بودند و حركت گسترده اي در زمينه هاي مختلف علمي با بحث و بررسي درباره مسايل گوناگون آغاز شده بود. اين رويكرد گسترده به مسايل فقهي و بحث تبادل نظرهاي علمي در اين برهه و پيدايش مكتب ها و سبك هاي مختلف علمي پس از مدت ها ركود، رونق فراواني به بازار علم بخشيد و به واقع نقش درخشان امام در اين دوره در روشن سازي افكار عمومي دانشمندان اسلامي و به ويژه خردورزان شيعه بسيار داراي اهميت و برتري است. با ظهور امام باقر (ع)، گام مهم و به سزايي در راستاي تبيين آراء شيعه برداشته شد و جنبش تحسين برانگيزي در ميان دانشمندان شيعي پديد آمد.

از سوي ديگر، خطر افكار آلوده يهود و سيطره نظريات فرقه مرجئه، جبريه، قدريه، غلات و... حيات فكري شيعه را با خطر روبه رو كرده بود كه به راستي مرجعيت علمي شايسته اي چون امام باقر (ع)، تفكرات خطرناك اين فرقه ها را تا حد قابل توجهي منزوي ساخت كه آراء و نظرات آنها و نيز موضع گيري امام در برابر هر يك، به گونه اي گسترده تر بررسي خواهد شد.