يكي از شاخه هاي بزرگ علوم اسلام «علم اصول» است كه با بهره گيري از آن احكام شرعي را از ادله شرعيه استخراج مي كنند. از اين رو، اجتهاد متوقف بر آن است و مجتهد براي استنباط احكام شرعي به آن نياز مبرم دارد و ملكه اجتهاد براي او حاصل نمي شود، مگر اينكه به تمامي بحث هاي آن آشنايي كامل داشته باشد.

تمامي دانشمندان شيعي بر اين باورند كه امام باقر (ع)، نخستين كسي بود كه اين علم را تأسيس كرد و قواعد آن را به وجود آورد و بدين وسيله دروازه اجتهاد را به روي دانشمندان اسلامي گشود. [1] .

قواعدي را كه امام تأسيس كرد به اين نام ها در بين اصوليين شهرت يافت.

استصحاب، قاعده تجاوز، قاعده فراغ، قاعده نفي ضرر، علاج تعارض بين اخبار و...

تمامي اين قواعد به همراه اخباري كه از امام در مورد آنها وارد شده است، در كتاب هاي اصولي موجود است. به گونه اي كه هر يك از اين روايات، درون مايه تأسيس قاعده اي بزرگ در اصول فقه قرار گرفت [2] و آن را مبناي قواعد اصولي قرار دادند. [3] .