حضرت ابوجعفر محمد بن علي عليه السلام داراي صورت و جمال زيبا و لباس فاخر و وقار و سكينه بود هميشه لباس نو مي پوشيد رنگش گندم گون و معتدل القامه بود بسيار فاخر و طيب بود و دوران انقلاب يعني ضعف آخر بني اميه و آغاز بني عباس امام پنجم با كمال صولت و سطوت حركت مي كرد لباسهايش همواره نو و تميز و قيمتي بود. [1] .

از او پرسيدند جدت لباس كهنه و كم بهاء مي پوشيد فرمود مقتضاي تقواي جدم و فرمانداري آن روز چنان بود كه جدم فرمود امروز اگر آن لباس بپوشم در اين انقلاب افكار نمي توانم تعظيم شعائر دين كنم - آن حضرت اكثر بسيار درهم و دينار نزد خود داشت و هر كس مي آمد او را اكرام و اطعام مي كرد و مكرر 500 تا 1000 درهم و دينار انفاق مي فرمود خوب فراغتي دست داد امام باقر عليه السلام علم و دانش را از هم شكافت و تشريح كرد و مردم در مشكلات اغواي جعل احاديث حزب اموي بودند امام پنجم با اغتنام فرصت غوامض مسائل را تحليل فرمود و حقايق را بيان كرد و تاريخ زندگي پنجاه ساله اين امام هر چه مي شنويم و مي بينيم اخبار و احاديثي است كه درباره احكام و فقه محمدي و سيره حقيقي دين و طريق تعليم و تربيت و پرورش افكار به مردم آموخت و اخلاق محمدي را به مسلمين تعليم داد - حضرت باقر عليه السلام افكار مردم مسلمان را از ظلمات ابرهاي مسموم حزب اموي بيرون آورد و مهيا كرد.

در مناقب مي نويسد:

كان ربع القامه دقيق البشر جعد الشعر اسمر اللون خال علي خده و خال احمر في جسده ضامر الكشح حسن الصوت مطرق الراس [2] .

در كتب فريقين است كه از پيغمبر صلي الله عليه و آله وسلم روايت مي كنند فرمد يا جابر ستدرك رجلا من اهل بيتي اسمه و شمائله شمائلي يبقر العلم بقرا از مدلول اين حديث استفاده



[ صفحه 166]



مي شود كه حضرت باقر عليه السلام شبيه پيغمبر صلي الله عليه و آله وسلم بود و شبها از خوف خدا در خشيت و گريه و زاري و راز و نياز به صبح مي رسانيد پيشانيش از فرط سجده پينه كرده بود - با هر كس تواضع و فروتني مي فرمود در عصر خودش اسخي مردم بود گاهي انعام و اكرام او به فقرا از 100 تا 1000 درهم مي گذشت [3] .

محضرش مركز علماء و دانشمندان رواة و خطباء و محدثين و شعراء بود منزلش مكتب تربيتي اسلام بود كه به مردم علم و فضيلت مي آموخت امام محمد باقر عليه السلام متولي صدقات رسول الله صلي الله عليه و آله وسلم و اميرالمؤمنين عليه السلام و امام حسن و امام حسين و زين العابدين عليهم السلام بود. و اين صدقات مبالغي بسيار مي شد كه تمام را بر بني هاشم و فقرا و ايتام و مساكين و ابناءالسبيل و ساير موارد لازم كه امام مي دانست مصرف مي فرمود و با اين مقام چنان در پارسائي و تقوي مي گذرانيد كه دوست و دشمن اين فضيلت را در او ستوده اند [4] .



پور پاكش محمد باقر

باقر علم اول و آخر



از حسين و حسن بود نسبش

و زحسين و حسن بود حسبش



علم را جوي سلسبيل بود

سلسبيلي همه سبيل بود



سلسبيلي است در بهشت نعيم

سلسبيلي ز كوثر و تسنيم



علم الله اوست علم الله

عالم از جنبشش سفيد و سياه



علم او ناظر همه اشياست

ناظر و حاضر همه اشياست



بلكه اشياء مگر كه علمش نيست

جملگي اوست لختي اينجا ايست



چون از آن جلوه خواست روي نهضت

علي بن حسينش آمد و گفت



بزن اين جام و راه حضرت جو

هيچ مستاي تا به حضرت او



از پدر چون مثال رفتن يافت

خام بگرفت و سوي خم بشتافت