امام باقر (ع) شاگرداني تربيت كرد كه عده اي از آنها براي مبارزه با انحرافات ستارگان درخشان بودند. در اينجا چند تن از شخصيت ها و تربيت يافتگان حضرتش را ياد مي كنيم:

1 - زرارة بن اعين: يكي از شاگردان ممتاز و يار حقيقي امام باقر و امام صادق است و يگانه متكلم و محدث زمان خود بوده و در كوفه رهبري شيعيان با او بود [1] و دو هزار و نود و چهار حديث نقل كرده: از امام باقر 1236 حديث و از امام باقر و امام صادق هر دو با هم 82 حديث؛ از امام صادق 449 حديث و با عنوان «احدهما» 156 حديث؛ و روايات مضمره ي او [2] 87 حديث است و مجموع 2010 حديث است. [3] .



[ صفحه 194]



علامه خويي - قدس روحه - 19 حديث در مدح زراره نقل كرده و مي فرمايد: اين روايات مستفيضه است و جمله ي آنها صحيح است. [4] و رواياتي نيز كه در ذم و قدح زراره آمده شش روايت است كه آيت الله خويي - قدس سره - آنها را تضعيف نموده و مي فرمايد: اينها بر وهن و ضعف زراره دلالت ندارد [5] .

امام صادق از زراره و ابوبصير و محمد بن مسلم و يزيد بن معاويه ي عجلي نام برده و مي فرمايد: اگر اين چهار نفر نبودند، كسي از تعاليم دين و مكتب پيامبر بهره اي نداشت و اين چهار نفر از ميان شيعيان ما نخستين كساني بودند كه با فقه و علم آل محمد (ص) آشنا شدند و در روز رستاخيز پيش از ديگران به ما مي پيوندند. [6] در برخي روايات شش نفر آمده (معروف مكي و فضيل بن يسار بر آن چهار نفر اضافه شده).

2- محمد بن مسلم: در ميان اصحاب امام باقر و امام صادق كمتر كسي به پايه ي فضيلت و عظمت او مي رسد. او كه اهل كوفه بود طي چهار سال اقامت خود در شهر مدينه از حوزه ي درس و فقه امام باقر بهره برد و در مكتب علمي حضرتش به درجه ي والايي از علم و فضيلت نائل آمد و در بين مردم به علم شهرت داشت، به طوري كه مي گفتند: ما كان احد من الشيعة أفقه من محمد بن مسلم؛ در ميان شيعه كسي فقيه تر و داناتر از محمد بن مسلم نيست. [7] .

او مي گويد در دلم چيزي خطور نكرد مگر اينكه آن را از امام باقر پرسيدم و جواب شنيدم، به طوري كه سي هزار حديث از امام باقر و شانزده هزار حديث از امام صادق فرا گرفتم. [8] .

او نسخه ي ثاني زراره به حساب مي آمد. ابن ابي يعقوب كه يكي از ياران با اخلاص امام صادق است مي گويد: به امام گفتم كه گاهي از من سؤال مي كنند و امكان دسترسي به خدمت شما پيدا نمي كنم و در جواب آنان عاجز مي ماندم. امام فرمود: فما يمنعك من محمد بن مسلم الثقفي فانه قد سمع من ابي و كان عنده مرضيا وجيها؛ چرا از محمد بن مسلم ثقفي سؤال نمي كني؟ او احاديث ما را از پدرم شنيده و مورد رضايت و توجه پدرم بوده است. [9] .