و ما يعلم تأويله الا الله و الراسخون في العلم



سعدي از آنجا كه فهم اوست سخن گفت

ورنه خيالات و وهم كي رسد آنجا



در اصول كافي ابي بصير از امام محمدباقر عليه السلام روايت كرده كه فرمود ان لله عزوجل



[ صفحه 70]



علمين علم لا يعلمه الا هو و علم علمه ملائكته و رسله فما علمه ملائكته و رسله عليهم السلام فنحن نعلمه فرمود براي خداوند تعالي دو علم است يك علم مخصوص به ذات مقدس اوست كه جز او هيچ كس نمي داند و يك علم كه به فرشتگان و فرستادگان خود آموخته است و آنها خود واقف مي باشند و گاهي بر حسب اقتضاي زمان پيغمبر يك يا چند مصداق آن را براي بشر آشكار نموده اند.

در اين حديث امام مي فرمايد قسمت دوم علم الهي را ما مي دانيم در اين علم بر تمامت ملائكه و پيغمبران سلف سبقت و برتري دارند.

امام محمدباقر (ع) در روايت ديگري كه مفصل خواهيم نگاشت درباره بداء همين سخن را به صورت ديگري فرمود كه خداوند عالم دو علم دارد علمي كه در لوح محفوظ است و مخصوص اوست و علمي كه در لوح محو و اثبات است و آن را در نظر پيغمبران و ائمه معصومين كه منتخب او هستند گذاشته است و در اينجا مي فرمايد ما مي دانيم آن علمي را كه خداوند تعالي به ملائكه و رسل خود آموخته است و اين جمله تأييد همان مفاد زيارت جامعه را مي كند انتم معدن الحكمه و خزان العلم و نيز در تحت عنوان و لولا يمحو الله ما يشاء فرمود مشيت ما مشيت الهي است و مشيت او مشيت ماست يعني هر چه حضرت حق اراده فرمايد به ما الهام و وحي شده و در صحيفه جده ام فاطمه زهرا (س) دستور و وظيفه ما را معين فرموده تا بدان عمل كنيم كه به اعمال حق در عالم كون و فساد هستيم و ما هم عمل نمي كنيم جز آنچه او مشيت و اراده فرمايد.

علم الهي عين ذات حق است كه در صفات ثبوتيه اثبات شده اولين صفات ثابته حق علم است.



عالم و قادر وحي است و مريد و مدرك

هم سميع است و بصير و متكلم صادق



در حكمت الهي اين صفات استدلال و مبرهن شده است [1] .

علم عام را به نام علم الكتاب و هو العليم القدير - علام الغيوب عالم الغيب و الشهاده و لا يعلم الغيب الا هو و هو عليم بذات الصدور - و عنده مفاتح الغيب لا يعلمها



[ صفحه 71]



الا هو و يعلم ما في البر و البحر و ما تسقط من ورقة الا هو يعلمها و لا حبة في السموات و الارض و لا رطب و لا يابس الا في كتاب مبين

كه هيچ ذره اي از ذرات عالم از نظر او مخفي نيست به همه چيز واقف و دانا و عالم و تواناست - علم غيب را جز او كسي نمي داند آنچه در درياها و خشكي ها است او مي داند - هيچ برگي از درخت نمي افتد و هيچ دانه در زمين نمي رويد و هيچ تر و خشكي نيست مگر آنكه در كتاب مبين يا لوح محفوظ كه ترشحات علم الهي است مي باشد اما علم خاص را كه از نظر خلق و آفرينش بيان فرموده اين است.

ان الله عنده علم الساعه و ينزل الغيث و يعلم ما في الارحام و ما تدري نفس ماذا تكسب غدا و ما تدري نفس باي ارض تموت ان الله عليم خبير

براستي كه علم ساعت و قيامت و علم نزول باران و علم جنين شناسي و علم كسب و حرفه و اينكه فردا چه بازي كند روزگار و اينكه چه كس در كدام نقطه دنيا خواهد مرد از علوم اختصاصي الهي است و او خدائي است كه به همه چيز آگاه است.

خداوند عالم اين علم و دانش خود را از روي مصلحت حسن انتظام شريعت پيغمبران و اوصياء و اولياي خود كه ائمه معصومين مي باشند افاضه اشراقيه فرموده كه آنها به موهبت الهي بر تمام اسرار و رموز عالم واقف هستند و نقشه عالم وجود زيرنظر آنها مي باشد و آنچه كه ائمه معصومين و مخصوصا حضرت امام محمدباقر عليه السلام تعليم مسلمين فرموده و مكتب باقري بر پايه آن استوار گرديده روي مباني همين علم و دانش موهبتي و اشراقي افاضي الهي است وگرنه بشر قادر به سلطه بر همه اين علوم نيست.