خداوند در قرآن حكماء و عرفا را به 25 چيز تشبيه فرموده

1- آب 2- خاك 3- طلا 4- نقره 5- جواهر 6- ياقوت 7- در 8- مشك 9- عنبر 10- كافور 11- زنجبيل 12- شقايق 13- فلك 14- براق 15- معراج 16- جبل 17- آتش 18- باد 19- اس 20- ترمس 21- شمس 22- قمر 23- نجوم 24- بحر 25- بهشت.

1- تشبيه به آب براي آن است كه آب منشاء هر چيز است و زندگاني هر چيز به آب است زندگاني هر چيز هم به معرفت است.

2- خاك براي آن است كه هر نباتي از آن بيرون مي آيد و منشاء زندگي موجودات مي گردد.

4 -3- طلا - نقره براي آنكه از آن سكه مي زنند و موجب ارتباط و احتياج افراد است.

5- جواهر براي آن است كه علم چون جواهر در دل نيكبختان جا مي گيرد.

6- ياقوت مانند آتش بي حرارتي است عارف نيز روشني بخش بي آزار است.

7 - 8- در و مشك براي آن است كه همه از بوي خوش آن بهره مند مي گردند.

9- عنبر دماغ را نشاط مي آميزد و عقل را مي پرورد.

10- كافور براي آن است كه دل مؤمنين و عارفين را از معصيت سرد مي كند.

11 - 12- زنجبيل و شقايق زينت بخش زمين هستند چنانچه عارف زينت بخش اجتماع است.



[ صفحه 91]



13- كشتي در درياها سير مي كند معرفت نيز مانند نور دين - توحيد اخلاص يقين توكل و رضا و تسليم ذكر - شكر - عبادات و غيره سير مي كند.

14- براق وسيله رسانيدن طالب به مطلوب است معرفت نيز هر طالب را به مطلوب مي رساند.

15- معراج براي آن است كه در هوا پرواز مي كند.

16- كوه براي آن است كه ميخ كره زمين و اسباب ثقل و نگاهداري آن است.

17- آتش براي آن است كه مي سوزاند هر چيز را معرفت نيز مي سوزاند هر چه مخالف با حق باشد.

18- باد براي آن كه مي وزد به نفوس و در هوا انتقال مي دهد.

19- اس برگ سبز است كه زمستان و تابستان ندارد و هميشه بهار است علم نيز چنين است.

20- ترمس كه هميشه در روي زمين است عارف نيز هميشه در سجود و ركوع است.

21 - 22 - 23- آفتاب و ماه براي آن است كه هادي مسافرين مي باشد و اوقات را مي نمايد. معرفت نيز وقت را معين مي كند و جهات را مي نمايد.

24- دريا براي آن است كه هيچ وقت نجس نمي شود هر چيز را در خود فرو مي برد و تحليل مي كند و پاك مي نمايد.

25- بهشت كه هميشه باقي و برقرار است عارف و عالم نيز هميشه زنده و برقرار است [1] .