انسان خردمند سالك راه حقيقت كه در جستجوي حق باشد بايد هر سخن را و هر حديث را بشنود قبل از تعمق و تفكر و تدبر در صحت و سقم آن تكذيب نكند اگرچه گوينده آن را به بدي بشناسد يا راوي آن را به خوبي معرفي كرده باشد متن سخن و حديث را بايد شنيد و لذا اميرالمؤمنين علي عليه السلام فرمود انظر الي ما قال و لا تنظر الي من قال

به سخن بنگريد كه چگونه است نه به گوينده آن چه ممكن است جواهري گرانبها را از دهان حيواني بدست آورد - و يا از مردي معتدل سخني ناباب شنيد بنابراين نبايد هر سخن را تكذيب كرد يا بدون تأمل تأييد نمود.



[ صفحه 124]



حضرت امام محمدباقر عليه السلام اين درس را به اصحاب خود داده كه ابوبصير روايت مي كند كه فرمود «لا تكذبوا بحديث اتاكم احد فانكم لا تدرون لعله من الحق فتكذبوا الله فوق عرشه» يعني چون حديثي براي شما نقل كردند فوري تكذيب نكنيد بدون علم و اطلاع و تحقيق تكذيب جايز نيست چه ممكن است آن حديث به واسطه حق بر گوش شما فرود آمده و نداي حق باشد و اين تكذيب مثل اين است كه گوينده را تكذيب كنيد و گوينده خداي عالم در فوق عرش است كه به عظمت و كبرياي او تكذيب شده؟ و اين حديث چنان مي نمايد كه جمعي احاديث را تكذيب مي كردند و امام يك دستور كلي صادر فرمود كه سخن از هر كس و هر چه و هر كجا باشد و هر زمان نبايد تكذيب شود مگر پس از آنكه خلافش ظاهر گردد.

به يكي ديگر از اصحاب ديگرش فرمود:

«لا تكذبوا بحديث اتاكم به مرجي ء و لا قدري و لا خارجي نسبته الينا فانكم لا تدرون لعله شي ء من الحق فتكذبون الله عزوجل فوق عرشه» يعني هرگز حديثي كه مي شنويد تكذيب نكنيد و به دروغ نسبت ندهيد اگرچه راوي آن از مرجئه يا قدري يا كسي كه از دين اسلام خارج باشد چه شما نمي دانيد شايد سخني به حق شنيده و نقل كرده و صواب باشد و شما خدا را در عرش به تكذيب آن تكذيب كرده ايد.

در روايت جابر مي فرمايد «ما احدأ كذب علي الله و لا علي رسوله ممن كذبنا اهل البيت او كذب علينا لانما نتحدث عن رسول الله و عن الله فاذا كذبنا فقد كذب الله و رسوله»

فرمود هيچ كس دروغ گوتر از آن نيست كه ما را تكذيب كند چه ما همان سخنان خدا و پيغمبر را نقل مي كنيم و جز نقل سخنان پيغمبر چيزي نمي گوئيم.