گاهي مي شد كه از ائمه اطهار يك موضوع را چند نفر مي پرسيدند امام عليه السلام به هر يك پاسخي مي داد كه قانع شده مي رفت ولي پاسخ بعضي مخالف پاسخ ديگري بود - اين اختلاف جواب در پاسخ مسئله واحد نمونه بارز علم و قدرت امام است و همچنين نشانه حكمت و مصلحت اجتماع است كه نبض آن دست امام مي باشد.

در كتاب اصول كافي از زرارة بن اعين نقل مي كند كه در خدمت ابوجعفر محمد بن علي عليه السلام بودم مسئله اي سئوال كردم به من پاسخي كافي داد مردي ديگر آمد همان مسئله را پرسيد به او هم جوابي داد كه غير از جواب من بود در همان روز مردي ديگر آمد همان مسئله را پرسيد پاسخ او را به نحوي ديگر فرمود كه غير از پاسخ ما دو نفر بود چون آن دو بيرون رفتند عرض كردم يابن رسول الله دو تن از مردم عراق از شيعيان شما آمدند اين مسئله را پرسيدند شما به هر يك پاسخي داديد كه غير از پاسخ سابق بود.

فقال (ع) يا زراره ان هذا خير لنا و لكم و ابقي لنا و لكم و لو اجتمعتم علي امر واحد لصدقكم الناس علينا و لكان اقل لبقائنا و بقائكم.

فرمود اي زراره همانا اين نهج براي ما و شما بهتر و پاينده تر است زيرا اگر همه شما شيعيان بر يك امر متفق شديد شما را مي شناسند و براي كثرت شما ما را هم آزار مي دهند لذا بقاي شما و ما به اين است كه در برخي از مسائل عقايد مختلف ابراز كنيد اين اختلاف براي



[ صفحه 128]



رفع استبداد و استحكام دشمنان و عقايد سخيف آنهاست و اين اختلاف به مصلحت حفظ اجتماع شماست كه براي ما هم بهتر است.

اين بيان امام اگرچه روي مصالح جامعه است در عين حال مبني بر علوم و حكم و مصالح و قدرت علمي امام است كه مي تواند يك مسئله را چندين پاسخ دهد چنانچه مردي آمد خدمت اميرالمؤمنين عليه السلام سئوال كرد به هر يك تا 15 نفر را يك پاسخي داد كه شبيه به پاسخ ديگري نبود و چون كميل از سبب اختلاف پرسيد فرمود اگر تا روز قيامت سئوال كنند به هر يك پاسخي جداگانه مي دهم كه شبيه به پاسخ اولي نباشد.

زراره مي گويد پس از رحلت امام محمدباقر عليه السلام خدمت ابوعبدالله الصادق عليه السلام رسيدم از همان مسئله پرسيدم همان پاسخي كه از پدرش شنيده بودم شنيدم فرمود اين روش براي مصونيت ما و شما بهتر است.