انما علينا ان نلقي اليكم الاصول و عليكم ان تفرعوا

در اسلام به همان دلايل كه سابق گفتيم اختلاف اخبار پديد آمد و گاهي دو خبر و دو حديث متعارض ديده مي شود كه در صدر اسلام وجود داشته و امام عليه السلام تكليف اين احاديث را روشن فرمود

زرارة و ابوبصير از حضرت امام محمدباقر عليه السلام و پس از او از حضرت صادق عليه السلام روايت كرده اند كه فرمود انما علينا ان نلقي اليكم الاصول و عليكم ان تفرعوا بر ماست كه اصول احكام را به شما بياموزيم و تلقين كنيم و بر شماست كه از آن از روي علم و بصيرت و ذكاء و درايت و فراست فروع آن را خود ترتيب دهيد تا مشكلات آنها حل گردد و آن فروع را بر اصول متفرع گردانيد آنگاه زراره عرض مي كند فداي تو گردم گاهي دو خبر يا دو حديث كه با يكديگر متعارض هستند به ما مي رسد به كدام يك اعتماد كنيم - و به اجرا گذاريم

فقال (ع) يا زرارة خذ بما اشتهر بين اصحابك و دع الشاذ النادر فرمود اي زراره هر وقت با احاديث متعارض برخورديد و دو حديثي شنيديد كه با هم تعارض داشته باشند به آن خبر و حديثي اعتماد كن كه در ميان ياران و اصحاب تو معمول است و شهرتي دارد و هر كدام شاذ و نادر است فروگذار و ناديده انگار

زراره مي گويد اي سيد و سرور من اگر اين دو حديث هر دو مشهور و ماثور و مروي



[ صفحه 134]



باشد چه كنم؟

فقال (ع) خذ بقول اعدلهما عندك و اوثقهما في نفسك يعني هر يك را كه نزد خود اعدل و اوثق بشناسي همان را بگير و عمل كن.

زراره باز پرسيد راويان هر دو عدل و موثق و مرضي هستند فرمود: انظر ما وافق منهما مذهب العامه فاتركه و خذ بما خالفهم يعني هر كدام با مذهب عامه سني توافق دارد آن را متروك دار و آنكه مخالف عامه است عمل كن.

زراره براي آنكه خوب مطلب حلاجي شود و تمام توهمات مورد توجه قرار گيرد باز هم از امام عليه السلام پرسيد اين دو خبر متعارض عدل و مرضي و مأثور يا هر دو موافق مذهب عامه يا هر دو مخالف مي نمايد تكليف من چيست؟!

فقال اذن فخذ بما فيه الحائط لدينك و اترك ما خالف الاحتياط فرمود در اين حال هر يك را براي حفظ اركان دين اقرب به احتياط شناختي بگير و عمل كن و آن ديگر را كه مخالفت دارد ترك نما زراره باز عرض مي كند اگر هر دو با هم موافق احتياط يا مخالف احتياط باشد چه بايد كرد.

فقال اذن فتخير احدهما فتاخذ به و تدع الاخر فرمود اي زراره خودت در اين موارد به نيروي استنباط و اجتهاد خود يكي را برگزين كه به ظن قوي اصح احاديث باشد

در روايتي كه يكي ديگر از اصحاب همين سئوال را كرد فرمود اذن فارجه حتي تلقي امامك فتسئله يعني خود را به امام خود برسان و از او حقيقت او را پرسش كن و علامه مجلسي مي گويد اين خبر دلالت مي كند كه موافقت با احتياط از جمله مرجحات خبرين متعارضين است