اصول علم دين و اساس آهنين آن را امام محمدباقر (ع) چنان تعليم فرموده كه هيچ گونه ابهام و غموضي در آن نيست جمعي از جاه طلبان عصر اول براي آنكه بر مركب آز دنيا و جاه و مقام و منصب سوار باشند گفتند:

كفانا كتاب الله قرآن براي ما بس است در حالي كه خود پيغمبر (ص) به نصوص متواتره مورد قبول فريقين فرموده اني تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي لن يفترقا حتي يردا علي الحوض من دو مركز ثقل و دو نقطه سنگين قابل تمسك و توسل براي شما مي گذارم كه در هنگام ضرورت بدانها متوسل گرديد يكي كتاب خدا قرآن و ديگري عترت و اهل بيت من هستند كه مفسر و مبين قرآن مي باشند و آنها از هم جدا نمي گردند تا سر حوض كوثر كه بر من وارد شوند.

اين حقيقت جاريه با برهان و منطق در كتب فريقين مورد بحث قرار گرفته و به قدر كافي درباره آن صحبت و تجزيه و تحليل گرديده است.

چون پيروان سياستمدار و گردانندگان سقيفه و پرورش يافتگان مكتب اموي مي گفتند كفانا كتاب الله يكي از اصحاب امام محمدباقر (ع) پرسيد كه آيا از كجا بفهميم قرآن تنها كافي نيست و بايد مفسر و مبين باشد تا مشكلات و مبهمات قرآن را براي ما تفسير و تحليل نمايد.

حضرت امام محمدباقر (ع) فرمود:

ان الله انزل علي رسوله الصلوة و لم يسلم ثلثا و اربعا حتي كان رسول الله صلي الله عليه و آله هو الذي فسر ذلك و انزل الحج فلم ينزل طوفوا اسبوعا حتي فسر ذلك لهم رسول الله يعني خداوند عالم نماز را براي تهذيب نفس و تقرب به حق بر مردم مسلمان واجب گردانيد ولي فقط در قرآن فرموده و اقم الصلوة لدلوك الشمس الي غسق الليل نماز را برپا دارند. اما نفرمود سه ركعت يا چهار ركعت بخوانيد و به چه كيفيت باشد چه ذكري و چه دعائي و چه سوره اي بايد خواند تا آنكه پيغمبر (ص) شخصا نماز را خواند و فرمود صلوا كما اصلي نماز بخوانيد همانطور كه من نماز مي خوانم و مردم از پيغمبر ياد گرفتند نماز خواندن را يا فرمود حج بگذاريد ولي احكام حج و شرايط و آداب و مقدمات و مقارنات و واجبات و محرمات آن را قرآن تصريح نكرده.



[ صفحه 171]



پيغمبر (ص) بود كه در سال حجة الوداع براي تعليمات حج اعلان عمومي داد و بيش از صد و بيست هزار نفر حاضر شدند و رسول خدا به آنها تعليم فرمود كه بايد هفت بار دور خانه خدا طواف كنيد و مناسك حج را از حين حركت از مدينه تا برگشتن به مدينه به مردم آموخت تا فراگرفتند - به اين بيان و توجه به ساير احكام شريعت از طهارت تا ديات كه شصت باب است همه در قرآن به اجمال بيان شده و پيغمبر عملا آموخته و اهل بيت طهارت آن را توصيف و تشريح و عملا ترجمه كرده اند و بدين جهت خداوند احترام و اطاعت و مودت ذوي القربي را براي مسلمين واجب فرمود تا در مدت سه قرن آن ها تمام مشكلات و مبهمات را براي ملل اسلامي كه از قبايل مختلف بودند آموختند و هيچ نقطه ابهامي باقي نماند.

و اين بهترين برهان نياز خلق به مفسر و مبين است و به علاوه بر خردمندان جهان ثابت شده كه معلم بدون كتاب و كتاب بدون معلم اثري نخواهد داشت اين دو رهبر و دو راهنماي صامت و ناطق بدون حمايت يكديگر به هيچ نتيجه مثبتي نمي رسند معلم بدون كتاب ابكم و ابتر است و كتاب بدون معلم مبهم و معمي و به صورت لغز است و اين منطق عقلي است چگونه مي توان از قرآن بدون تشريح ائمه معصومين كه راسخين در علوم آسماني هستند استفاده كرد و لذا آنها شاگردان خود را به نكات و دقايق متوجه مي ساختند و آنها مسائلي را مي پرسيدند و پاسخ شافي و كافي مي شنيدند و مطالب علمي تمام تجزيه و تحليل گرديده كه امروز اگر يك ملت بيگانه مسلمان شد و خواست از قرآن و احاديث نبوي استفاده كند كاملا ميسور و آسان است و علماء امت مي توانند طبق اخبار نبوت مردم جهان را به مطلوب خود برسانند - و لذا پيغمبر (ص) فرمود.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله اوصيكم بكتاب الله و اهل بيتي اني سئلت الله ان لا يفرق بينهما حتي يوردهما علي الحوض و اعطاني بذلك يعني من از خدا خواستم كه اين دو مركز ثقل از هم جدا نشوند و مانند دو نيروي هادي و عائق در قطع و فصل و حكم و مصالح زندگاني اجتماعي خلق با بيم و اميد محور زندگي تكاملي نفساني بشر را به مطلوب خود برسانند.

آنگاه امام محمدباقر (ع) به اصحابش تذكر داد كه پيغمبر (ص) فرمود.



[ صفحه 172]



قال (ص) فلا تعلموهم فانهم اعلم منكم انهم لن يخرجوكم من باب هدي و لن يدخلوكم في باب ضلال يعني شماها اي اصحاب من به اهل بيت من شما چيزي نياموزيد آنها اعلم و اتقي از شماها هستند آنها از منبع علوم غيبي و سرچشمه وحي و الهام سيراب شده اند بلكه هر چه را آنها به شما مي آموزند فراگيريد كه اگر به اوامر و نواهي آنها عمل كنيد هيچ وقت گمراه و سرگشته نگرديد.