متكلمين كساني بودند كه مي خواستند اصول و مباني فلسفه را با اخبار و احاديث منطبق نمايند و از خود آرائي نشان مي دادند - معتزله و اشاعره شاخص ترين اين دسته بودند كه از جنگ نهروان سرچشمه گرفت و شدت كرد تا عصر امام محمدباقر عليه السلام كه فرموده مخاصمه نكنيد فقط به سخنان آنها گوش كنيد ولي تابع اعمال آنها نشويد.

قال (ع) اياك و اصحاب الكلام و الخصومات و مجالستهم فانهم تركوا ما امروا



[ صفحه 210]



بعلمه و تكلفوا مالم يؤمروا بعلمه حتي تكلفوا علم السماء ياباعبيده خالط الناس باخلاقهم و زايلهم باعمالهم يا اباعبيده انا لا نعده الرجل فقيها عالما حتي يعرف لحن القول و هو قول الله عز و جل و لتعرفنهم في لحن القول.

فرمود اصحاب كلام كساني هستند كه به آنچه مأمور بوده اند عمل نكرده و فرو گذاشته اند و به آنچه به علمش مأمور نيستند خود و ديگران را تكليف نموده و خود را به تكلف انداخته اند - آنها مي خواهند به علم سماوي برسند فرمود اي ابوعبيده با مردمان موافق اخلاق آنها خلطه و آميزش نما اما با اعمال آنها نزديك مشو فرمود ما آنها را عارف و دانشمند نمي شناسيم مگر وقتي كه از لحن در قول عارف و واقف باشند و اين است كه خداي تعالي آنها را به شناختن معارف صحيح به نام لحن قول موظف فرموده است.