قال الباقر ان هذا الغضب جمرة من الشيطان توقد في قلب ابن آدم و ان احدكم اذا غضب احمرت عيناه و انتفخت اوداجه و دخل الشيطان فيه فاذا خاف احدكم ذلك من نفسه فليلزم الارض فان رجز الشيطان ليذهب عنه عند ذلك

بدترين صفت ها غضب است كه جامع همه رذايل و كليد همه جنايات است امام پنجم مي فرمايد اين غضب يك سنگي از شيطان است كه در اصطلاح ايجاد آتش مي كند در قلب بني آدم و آتش افروزي او خانمانش را مي سوزاند فرمود يكي از شما اگر غضبناك شديد بكوشيد جلو غضب را بگيريد و غضب نشانه اش اين است كه چشم ها را خون آلود نموده رگ هاي گردن را برآورده و سياه نموده خون در آن به جوش مي آيد و شيطان در دل او آتش افروزي مي كند هر كدام از نفس خود مي ترسيد كه مبادا مرتكب جنايتي شويد حركت كنيد برخيزيد راه برويد «آب سرد بخوريد» شيطان شما را به رجزخواني خود دعوت به غضب مي كند تا مرتكب هر جنايتي شويد.

غضب در انسان مانند شرب خمر است كه با آن مرتكب هر جنحه و جنايتي مي گردند بايد غضب را فرونشاند از پيغمبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم سؤال مي كنند از راه رستگاري فرمود غضب نكنيد و از اميرالمؤمنين عليه السلام از امر خيري سؤال كردند فرمود غضب نكنيد غضب را فرو نشانيد بدترين صفات آدمي غضب است كه آدمي را بيچاره مي كند و به هر خيانت و جنايتي وا مي دارد غضب مانند خمر عقل را مي پوشاند و مانع حكومت عقل مي گردد و آدمي را به هر



[ صفحه 254]



شري دلالت و رهبري مي كند و تشجيع بر هر قتل و كشتاري مي نمايد كوچك ترين اثر غضب دشنام و شماتت و نزاع و زد و خورد است تا به فعل برسد خداوند ما را از اين شرور نفس حفظ فرمايد.

قال ان الرجل يغضب فما يرضي ابدا حتي يدخل النار فايما رجل غضب علي قوم و هو قائم فليجلس من فوره ذلك فانه يذهب عنه رجز الشيطان و ايما رجل غضب علي رحم فليدن فيلمسه فان الرحم اذا مست سكنت

فرمود مردي چون غضب كرد نه خودش راضي است و نه طرفش و نه همنشينانش تا به آتش كه خود افروخته است بسوزند هر كدام كه بر قومش و خاندانش غضب كند و اگر ايستاده است بنشيند اگر نشسته است برخيزد.

كه حركت در حال غضب اين رجز شيطان را عقيم و خنثي مي سازد و محو مي كند و هر كس بر خويشان نزديك خود غضب كرد و نزديك به او شد او خود را به سكوت اندازد تا غضب او بشكند و فرو نشاند.

غضب حالت مذلت انسان را بيچاره مي كند ولي در حال غضب نبايد مرد غضبناك را تحريك كرد بلكه بايد او را ساكت نمود و به قيام و قعود نائره غضب او را فرو بنشانيد و آب سرد بسيار مؤثر است كه آتش غضب را خاموش كند و بايد حتي المقدور از راه اطاعت امر سعي كند غضبناك شوند - و درباره غضب در جلد پنجم مكتب اسلام مفصل آيات و احاديث آن نقل شده است.

انسان معجوني از مركبات عنصري است كه در صورت تعديل قوا و غرائز به سوي شاهد مقصود پيش برود و چنانچه تعديل از دست رفت و افراط و تفريط رخ داد مخصوصا پيروي از غضب و شهوات شد روزگار آدمي را سياه مي كند و از اوج كمال و فضيلت به حضيض مذلت و ضلالتي كه حيوانات در آن سير مي كنند مي كشاند با اين تفاوت كه حيوان استطاعت كمال انسانيت را ندارد و انسان با آنكه استطاعت كمال را دارد در ورطه هلاكت مي افتد و تأسف آن جبران پذير نيست و ائمه ما همه فعاليت خود را در راه حفظ اين سعادت صرف كردند.