مؤلفات امام محمدباقر عليه السلام بسيار است و ما در كتاب سر تفوق الشيعه نگاشته ايم كه اولين مؤلف شيعه ابورافع است كه از بزرگان اصحاب پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم و از مشاهير رجال اسلام و از فداكاران بزرگ عالم بشريت است كه شرح حال او و اكثر صحابه را ما در كتاب دائرة المعارف رجال خود نگاشته ايم و نمي خواهيم در كتب سيره ائمه به شرح حال اصحاب و تابعين پردازيم كه از موضوع خارج شده باشيم.

ابورافع اولين مؤلف شيعه است و پس از او سلمان فارسي و اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب عليه السلام و غيره مي باشند و ائمه ما نيز غير از حضرت امام حسن و امام حسين عليه السلام كه در مدت انقلاب و تحول عصر بني اميه فقط به نوشتن قرآن مي پرداختند كه اصل قرآن دستخوش حوادث قرار نگيرد ائمه ديگر اكثر تأليف و تصنيفي در تفسير و حديث و فقه و اصول عقايد و فروع احكام دارند.

1 - كتاب تفسير به نقل ابن نديم از آثار امام محمدباقر عليه السلام است كه ابوجارود زياد بن منذر رئيس جاروديه زيديه از آن نقل كرده است و يحيي بن قاسم اسدي و علي بن ابراهيم بن هاشم در تفسيرش از آن نقل نموده.

2 - رساله كه براي سعدالخير از بني اميه نوشته

3 - رساله ديگري كه كليني در روضه كافي از آن نقل كرده است.

4 - كتاب هداية است كه ابن نديم مي نويسد ابوجعفر محمد بن علي نگاشته است.

اين كتاب در فنون مختلفه علمي بوده و اصحاب آن حضرت در اكثر مؤلفات خود از اين كتاب بسيار نقل كرده اند.

اخبار امام محمدباقر عليه السلام در كتب فقه اماميه و در سيره و تاريخ و تفسير و حديث و آداب و سنن و تربيت و تعميم تعليم فرهنگ و معارف در درجه اول مكتب هاي جهان قرار دارد با توجه كامل به اين حقيقت مي توان گفت كه با در نظر داشتن اوضاع و احوال آن عصر و مقتضيات زمان و مكان اين امام پنجم در مدت امامت خود چقدر وقت صرف نشر علم و فضيلت



[ صفحه 272]



فرمود و يك مرتبه سطح علم و دانش مردم مسلمان را بالا برد و به اوج ترقي و تكامل سير داد و اگر خود آن حضرت در تأليفات خود زياد كتاب ننگاشته به جاي آن شاگردان بسياري داشته كه علوم و فنون را به آنها تعليم فرموده است و در هه رشته هاي علمي و فني از دين و دنيا و علم ابدان و اديان فروگذار نفرموده و به تمام كساني كه لياقت و استعداد فراگرفتن علم و معرفت داشته بودند علم و دانش آموخته است.