براي اينكه مطلب روشن شود اين جا علم و جهل را معني مي كنيم و شرح مفصل آن را به كتب ديگر خود مراجعه مي دهيم علم در لغت به معني دانستن است و كشف شدن و جهل پنهاني و بي اطلاعي را گويند.

من نمي دانم پس جاهلم و اگر دانستم علم و دانش را از ديگري آموخته ام و اين دانش به تدريج قوت گرفته و به كمال خود برسد تازه اندكي از بسيار و مشتي از خروار است دانش است اما علم حق جل و علا عين ذات حق است و كشف حقيقتي است يعني براي او دانش كسبي و تدريجي و عدتا و شدتا و مدتا نيست همه چيز را او آفريده و به همه آفرينش خود ازلا و ابدا عالم است و همه نزد او مكشوف است و جهل در آستان او راه ندارد - زيرا علم ما ممكن است به علل عوائق و موانعي پوشيده و مكتوم گردد كه فراموش كنيم ولي در علم حق جلا و علا عائق و مانع نيست كه خفاء و ستري باشد تا مدتي يا لحظه اي كشف بر او مستور شود و بعد معلوم گردد يا امري مجهول باشد و بعد معلوم شود علم حق تعالي عين ذات مقدس اوست و به هر چيزي عالم و دانا است ان الله بكل شي ء عليم و شيعه اماميه هرگز نسبت جهل به خداي متعال جل شأنه نمي دهد و نعوذ بالله از اين تهمت و افتراء كه جهال قوم به نام علماء نسبت به اين فرقه ناجيه اماميه مي دهند.

جهلي كه در بدا هست براي ماست كه از آينده بي خبريم و نمي دانيم چه خواهد شد و علل و عوامل هر فعل و انفعال براي ما مكتوم و پوشيده است وگرنه براي خداوند عليم حكيم جهلي نيست جهل براي آن كسي است كه نفهميده جهل بداء براي خلق است نه خالق و



[ صفحه 314]



حتي براي پيغمبران هم جهل نيست كه علم آنها علم حضوري است نه حصولي كه در مرتبه علم كما هو حقه در كتاب مكتب اسلام و درباره علم باري در حكمت الهي مفصل بحث كرده ايم و آيات و احاديث و اخبار و اقوال و نظريه هاي فرق مختلف را درباره علم و لزوم تحصيل علم و فوايد و مسير و خواص و نتايج آن مبسوطا نگاشته ايم. [1] .