جالبترين صفحات تاريخ بشر آن اوراقي است كه زندگاني روزمره پيشوايان بزرگ عالم بشريت را منعكس نمايد و اسرار بزرگواري و سيادت آنها را براي آيندگان سرمشق قرار دهد چنانچه در جلد اول گفتيم و در اينجا نيز متذكر مي شويم.

ماه رجب از ايامي است كه چندين شخصيت برجسته به وجود آمده اند و آفتاب وجود



[ صفحه 347]



چند پيشواي بزرگ و دانشمند بي نظير فروزان گشته. روز اول ماه رجب آغاز مي شود با تولد حضرت اباجعفر محمد بن علي بن الحسين عليه السلام كه باقر علوم اسلام و شكافنده غوامض احكام دين بوده است.

روز جمعه اول ماه رجب سال 57 هجرت يعني 1381 سال قبل از اين از مشرق دامان فاطمه مكناة به ام عبدالله دختر حضرت امام حسن مجتبي عليه السلام آفتاب وجود امام محمدباقر عليه السلام طلوع كرد.

در ميان دختران سبط اكبر زني به مقام و جلالت شأن فاطمه نبوده است امام حسن عليه السلام از نظر علاقه شديد به مادر نام دختر خود را فاطمه نهاد و اين بانوي بزرگ اسلامي در حفظ حقوق و آزادي زنان اسلام و تقوي و پرهيزكاري و نشر تعليمات عاليه دين سعي بليغ داشته و حضرت صادق عليه السلام در فضيلت او رواياتي نقل مي فرمايد كه عظمت مقام اين تربيت شده اسلامي را نشان مي دهد.

حضرت امام محمدباقر عليه السلام 19 سال و ده ماه پس از شهادت پدرش علي بن حسين السجاد زندگي كرد و در تمام اين مدت كه تا حدي قيام خونين جدش زمينه را براي نشر فرهنگ و احكام اسلام آماده مي ساخت اسرار و غوامض مسائل اسلام را حل فرمود و در سن 57 سالگي در مدينه به زهر هشام بن عبدالملك بن مروان در سال 114 هجري يا سال 117 شهيد گشت.

اين نابغه علم و دانش - مردي گندم گون متوسط القامه - قوي هيكل - سياه موي داراي ابروهاي پيوسته - چشم هاي بزرگ - دماغ كشيده - چهره گشاده - شبيه جدش پيغمبر خدا صلي الله عليه و آله و سلم بوده.

در ادب و تربيت امام پنجم عليه السلام مي نويسند هيچ گاه قهقهه نكرد - آرام سخن مي فرمود عصباني نمي شد - هنگام سخن گفتن و غذا خوردن اول به نام خدا آغاز و به نام خدا ختم مي فرمود.

با آنكه از خوف خدا مي گريست گريه با صدا نمي كرد. در عصر خود متواضع ترين مردان روزگار بود - مزارع، مراعي، مواشي، خدم و حشم بسيار داشت ولي خود بر سر املاك و باغات و مزارع و نخلستان هاي خود مي رفت و مانند يك رعيت و دهقان فعال و كارآگاه در روزهاي گرم آن قدر كار مي كرد كه غلامان او زير بغلش را مي گرفتند به سايبان مي بردند او



[ صفحه 348]



مالكي بود كه با رعيت و برزگر همكاري نزديك داشت.

حضرت باقر عليه السلام آنچه از محصول زراعت و باغباني و نخلستان به دست مي آورد همه را در راه خدا انفاق مي كرد و در عصر خود سخي ترين مردم عربستان بود.

در علم و فضيلت هيچ كس قدرت برابري با او را نداشت زيرا در مكتب ولايت و در خاندان و مهد نبوت و مهبط وحي و قرآن تربيت شده بود.

بسياري مدعي بودند با او مباحثه و مجادله و مناظره كنند چون در محضر درسش زانو خم مي كردند به خضوع و خشيت سر تسليم و اعتراف فرود آورده و با ايمان و اعتقاد به فضيلت و برتري او بر مي گشتند.

چشمه هاي علوم و فنون حكمت از افكار اين نابغه دين جوشيدن و تراوش داشت.

صبحگاه در مسجد جدش پس از فراغت از نماز رو به مردم مي كرد و شروع به تدريس و افاضات علمي و نشر احكام و اخبار آل محمد مي فرمود.

در بيست سال دوره معاويه - ابرهاي جهالت روي چهره زيباي قرآن و احكام اسلام را پوشانيد. دره عميقي بين مردم و قرآن به وجود آورد - گوش هائي كه به مسائل و تربيت ديني و فرهنگ آسماني اسلام آشنا شده بود همه در خمودي و خموشي ساكت و در فراموشي به سر مي بردند.

اما قيام خونين حسيني سيادت را براي بني هاشم اثبات كرد و مردم را متوجه خاندان عترت و طهارت فرمود.

حضرت سجاد و امام باقر عليه السلام در پنهان و آشكار شروع كردند نكات و احكام فراموش شده را تجديد و گوش ها را از جنايات و خيانت هاي اموي پر كردند - و اين زمينه محيطي آرام براي نشر و تدريس علني حضرت امام جعفر صادق عليه السلام پيشواي مذهب جعفري مهيا كرد و بزرگ ترين دانشگاه اسلامي را در مدينه براي دومين بار تأسيس و به ترويج فرهنگ اسلامي پرداختند.

روزي جابر بن عبدالله انصاري كه آخر عمرش بود و نابينا شده بود منزل حضرت سجاد عليه السلام شرفياب شد كودك سالخورده اي را ديد پرسيد كيستي جواب فرمود محمد بن علي بن الحسين جابر گفت نزديك آي دست او را گرفت بوسيد عرض كرد روزي خدمت جدت رسول خدا صلي الله عليه و آله بودم فرمود اي جابر شايد باقي بماني كه محمد بن علي بن الحسين كه يكي از اولاد منست ملاقات كني



[ صفحه 349]



سلام مرا به او برسان و بگو خدا به تو نور حكمت دهد. علم و دين راه نشر ده. امام پنجم هم به امر جدش قيام كرد و به نشر علم و دين پرداخت.

اوراق زندگاني حضرت امام محمدباقر عليه السلام سرتاسر مشحون بر احاديث و روايات است هر كس نام امام پنجم را برده صدها حديث و روايت و كلمات قصار و نصايح از آن حضرت نقل كرده است و لذا سيره روزمره امام باقر عليه السلام در 20 سال اخير زندگي تماما نقل حديث و روايت و نشر معارف دين و احكام فقه محمدي صلي الله عليه و آله و سلم و آئين و روش اسلامي مي باشد و اينك با خوانندگان گرامي تاريخ را ورق مي زنيم تا بر آن واقف شويم.