در آن نهضت سياسي و انقلاب فكري كه در زمان امام محمدباقر عليه السلام رخ داد مردم جز باقرالعلوم كسي را در نيروي علم و فضيلت نمي شناختند و لذا قوافل بزرگي پي در پي از اطراف به مدينه مي آمدند و مهبط و منزل آنها در سراي امام محمدباقر عليه السلام بود كه روزها اطراف او را مي گرفتند يا در مسجد رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم جمع مي شدند و از محضر علمي اين امام استفاده مي كردند طالبين علم و فضيلت و دانش پژوهان و علاقمندان به علم و دين با يك ميل مفرط و شعفي به مدينه رهسپار مي شدند و با سابقه سيادت و زهد و تقوي و علم و فضيلت اين خاندان مخصوصا پس از شهادت سيدالشهداء روحي فداه محور علم و دانش مدينه بود و جلب توجه همه تابعين و صحابه و معارف پژوهان را نمود و مركز دانشگاه اسلامي گرديد مدينه منوره زير سايه آن حضرت يك نهضت علمي و حركت فكري برقرار كرد و هر كس فارغ التحصيل آن دانشگاه گرديد شهره آفاق شد.

امام محمدباقر عليه السلام علاوه بر افاضات علمي داراي سخاوت و جود و بخشش بسياري هم بود كه اين جهت هم براي ضعفاي دانش پرور كمك مي كرد تا در مدينه حاضر شوند هم از محضر علمي آن حضرت بهره مند گردند و هم براي امرار معاش خود مالي فراگيرند.

سلمي كنيز آن حضرت روايت مي كند كه بعضي از برادران آن حضرت به دولت سراي او مي آمدند امام عليه السلام آنها را اطعام مي فرمود و بعضي اوقات به آنها لباس مي داد اگر محتاج بودند پول ميداد و علم و دانش مي آموخت و بي نياز بر مي گردانيد و مي فرمود دنيا هيچ حسني ندارد مگر بخشش به برادران خود - سلمي مي گويد عطاياي آن حضرت پانصد و ششصد درهم تا هزار درهم بوده است.

اسود بن كثير گويد در محضر امام محمدباقر شرفياب شدم و از جور زمان و ستم



[ صفحه 383]



برادران شكايت كردم فرمود چه قدر بد است برادري كه در هنگام ثروتمندي تو را مراعات مي كردند و در تنگدستي و فقر از تو بي خبر بودند آن گاه يك كيسه پول خواست و به من داد فرمود فعلا با آن بساز و باز نزد ما بيا.

مناقب و فضايل نفساني و خصال ذاتي حضرت باقرالعلوم زياد است و آن وجود محترم مجموعه فضايل نفساني و كمالات انساني بود.

صيت مكتب جعفري در مدينه در اقطار عالم اسلامي طنين انداز گرديد و از عراق و ايران و اطراف مردم طالب علم و دانش به مدينه مي شتافتند و با ذخاير بسيار قيمتي در علم و فضيلت بر مي گشتند و ره آورد آنها بس قابل تقدير براي مردم مسلمان بود.

منزل امام محمدباقر عليه السلام همان خانه پدرش علي بن الحسين بود و آنها هيچ كدام خشتي بر خشتي و آجري بر آجري نگذاشتند و خانه و منزلي براي خود نساختند بلكه از صدقات و موقوفاتي كه در اختيار داشتند براي فقرا و ايتام و بينوايان خانه مي ساختند و منزل مي خريدند و مسكن تهيه مي ديدند ائمه ما هيچ كدام كاخ رفيعي نساختند و نداشتند فقط چهار امام آخري كه در سامرا مهاجرت اجباري كردند منزلي خريدند كه اكنون قبه و بارگاه و مسجد و مقام امام زمان است و خانه اميرالمؤمنين كه هنوز باقي است نمونه آن مي باشد.