چنانچه ديديم موثقين مورخين درباره رحلت آن حضرت و مسموميت او اتفاق دارند و فقط اختلاف در دو موضوع است يكي قاتل و مسموم كننده و ديگر سال وفات و شهادت - كه اكنون مفاد مطالب مورد اتفاقيه را از نظر خوانندگان مي گذرانيم.

مسعودي مي نويسد: كه بعضي گمان كرده اند وفات امام محمدباقر در ايام يزيد بن وليد بوده و پنجاه و هفت سال از عمر شريفش گذشته بود و حال آنكه يزيد بن وليد بن عبدالملك پس از هشام بن عبدالملك بر سرير خلافت نشست و اگر زمان او وفات كرده باشد چگونه عمر مباركش 57 سال مي شود با اينكه تمام مورخين و محدثين متفق القول هستند كه حضرت امام محمدباقر زمان جدش حسين عليه السلام را درك كرده است و اگر اين طور باشد بايد شهادت او در سال 125 تا سال 126 باشد و همين جهت موجب بالا بردن سن آن حضرت به هفتاد و بيشتر شده است.

بنابراين بايد سال 126 باشد و از سال 57 كه تولد او بود تا سال 126 قريب هفتاد سال مي شود و اين خلاف اتفاق شيعه اماميه است.

ابن جوزي مي نويسد از عجايب اين است كه سه تن در يك زمان پديد شدند كه همه علماي اشراف و بني اعمام بوده اند و هر يك از ايشان را علي نام بوده و پسرش را محمد ناميدند.

1 - علي بن الحسين زين العابدين عليه السلام كه پسرش محمد بن علي باقرالعلوم عليه السلام بوده است.

2 - علي بن عبدالله بن عاص است كه پسرش محمد بن علي پدر خلفاي بني عباس است.



[ صفحه 393]



3 - علي بن عبدالله بن جعفر است كه پسرش محمد نام داشت و احتمال قوي مي رود در مواليد و وفيات اين علي و محمد اختلاف رخ داده باشد.

ابن حجر در صواعق مي نويسد: توفي مسموما كابيه

ابن حجر عسقلاني مي نويسد امام محمدباقر را مسموم نمودند مانند پدرش كه اعتراف به دو قضيه كرده.

قال الصدوق و ابن طاوس سمه ابراهيم بن وليد

شيخ صدوق و سيد بن طاوس هم نوشته اند امام پنجم به سم ابراهيم بن وليد از دنيا رفت.

ابن صباغ مي نويسد مات بالسم في زمن ابراهيم بن الوليد بن عبدالملك

ابن صباغ مالكي مي نويسد: محمد بن علي به سم درگذشت و زمان ابراهيم بن وليد بن عبدالملك بود.

اين اخبار متواتر مؤيد اين حقيقت است كه امام محمدباقر شهيد و مسموم گرديد - و سم هم نه تنها يك بار بلكه چند بار به او سم خورانيده اند زيرا اخبار مسموميت در باب ابراهيم و هشام و وليد هر سه و بلكه سليمان هم گفته اند معلوم مي شود در خلافت هر يك كه ديگري عامل مدينه بود دستور مسموم نمودن آن حضرت را صادر نمود و هر كدام از جنايتكاران بني اميه به اين عمل مبادرت جسته ولي تا انتهاي اجل و آخر عمر اثري نبخشيده است تا به سم ابراهيم آخرين خليفه معاصر او مسموم گرديده و از دنيا گذشته است.

مثلا ابن اثير در التواريخ در ذيل حوادث سال 125 در زمان خلافت وليد بن يزيد بن عبدالملك مي نويسد: در اين سال محمد بن علي بن عباس در شهر ذي قعده وفات كرده و اين وقت هفتاد و سه سال داشت و از اين خبر معلوم مي شود كه پاره اي روات كه سن مبارك آن حضرت را به اين تقريب اشارت كرده اند با اين محمد بن علي بن عباس اشتباه كرده باشند.

چنانچه باز اشتباه نوشته اند علي بن الحسين روز عاشورا در زي سالكان بود و پسرش باقر 15 ساله بود در اين صورت بايد تولد امام محمدباقر سال 45 رخ داده باشد - در حالي كه اگر محمدباقر پانزده ساله بود حتما به ميدان مي رفت بلكه بر او واجب بود از امام زمانش دفاع كند چنانچه كوچكتر از اين سن به ميدان جنگ و جهاد رفتند و شهيد شدند و مسلما امام باقر در كربلا بيش از چهار سال نداشته است كه تولدش همان 57 بوده است.

و باز براي مثال گفته مي شود كه به اتفاق تمام مورخين و محدثين شهادت حضرت



[ صفحه 394]



زيد بن علي بن الحسين عليه السلام در آخر سال 122 مقارن سلطنت هشام بود و آن زمان امامت حضرت امام جعفر صادق عليه السلام مي باشد و پس از شهادت امام محمدباقر بود - و در نزد محققين ثابت و آشكار است كه وفات حضرت باقر عليه السلام قبل از شهادت زيد و زمان خلافت هشام بوده است.

قطب راوندي به نقل جلاءالعيون مجلسي شهادت آن حضرت را به امر عبدالملك دانسته و البته خلاف مشهور است و ممكن است در نسخه كتب خطي اشتباه شده باشد زيرا عبدالملك در سال 65 تا 86 بوده و امام باقر سال 57 متولد شد و سال 114 كه هشام بن عبدالملك خلافت داشته مسموم گرديده يقينا كاتب كلمه هشام را از دست داده است - آنچه مسلم است شهادت امام در سم به دست خلفاي مرواني بين سال 114 تا سال 117 رخ داده و شكي در اين حقيقت تاريخي نيست.