معرفي جابر جعفي
استاد: جابر جعفي را به خوبي مي شناسم، او جابر بن يزيد جعفي، از تربيت يافتگان و شاگردان ممتاز مكتب امام باقر و از مردم كوفه است كه براي درك محضر امام و استفاده از دانش آن حضرت، در مدينه سكني گزند، و زماني بس دراز از عمر خود را با امام باقر عليه السلام سپري نمود، در سفر حج، مسجد و مجلس درس آن حضرت همراه ايشان بود، او به مراتب علمي بالائي دست يافت و اكنون كه روزگار امام صادق عليه السلام است در قيد حيات بوده و از محضر پر فيض ايشان استفاده مي كند. امتيازات علمي و معنوي جابر به
[ صفحه 45]
گونه اي بود كه، وقتي از امام صادق عليه السلام سؤال شد، جايگاه جابر نزد شما چگونه است؟ حضرت فرمود: «جابر نزد ما مانند سلمان نزد پيامبر صلي الله عليه و اله و سلم است» زيرا جابر پس از امام باقر عليه السلام از جمله ي بزرگان اصحاب امام صادق عليه السلام و از نياكان و پاكاني است كه حضرت او را به بهشت بشارت داد. روزي به جابر گفته شد، تو از تربيت يافتگان ممتاز حوزه ي درسي امام باقر عليه السلام هستي و هفتاد هزار حديث كه همگي از اسرار است از ايشان شنيده اي و به هنگام نقل حديث از امام، مي گويي: «حدثني وصي الاوصياء و وارث علم الانبياء...»
جابر گفت: البته چنين است، اما اجازه ي نقل همه ي احاديث را ندارم. هنگامي كه كثرت اسرار بر وجودم سنگيني مي كند و گاهي كه نيروي تحمل اين اسرار را در خود نديده حالي چون ديوانگان مي يابم، به دستور امام روي به صحرا آورده، گودالي حفر كرده و سر در آن فرود برده و مي گويم: «محمد بن علي چنين گفت» «محمد بن علي چنان گفت» تا آرام شوم.
همسفر: اكنون كه از مقام جابر نزد امام باقر عليه السلام صحبت شد به ياد آوردم كه روزي جابر سخني از آن امام درباره ي معيار دوستي آل محمد و نيز ناپايداري دنيا گفت، او مي گفت: امام باقر عليه السلام به من فرمود: اي جابر سلام مرا به دوستان و پيروان ما برسان و به آنها بگو: هيچ خويشاوندي ميان ما و خداي ما نيست و هيچ كس نمي تواند به پروردگار نزديك باشد، مگر به اطاعت و فرمانبرداري از او... آنگاه فرمود: اي جابر كسي كه به فرمان خدا عمل كرده و ما
[ صفحه 46]
را دوست داشته باشد، دوستي ما او را سود دهد و هر كه معصيت خدا كند به هيچ شكل محبت ما او را سودي نرساند [1] پس جابر سخني ديگر از امام را در وصف مومنان واقعي و شيعيان بيان كرد: او گفت: امام باقر عليه السلام به من فرمود: اي جابر! آخرت، خانه ي آرامش و هميشگي و دنيا، خانه ي ناپايداري و نيستي است. اما دنيا دوستان گرفتار غفلتند و مؤمنان اهل انديشه و عبرت و داراي دركي عميق هستند، پيامها و شنيدنيهاي دنيايي گوش آنها را از ياد خدا كر نمي كند و تجملات و زينتهاي دنيا چشم آنها را بر ياد خدا كور نمي سازد [2] .
جابر مي گفت: امام در وصف شيعيان نيز به من مي فرمود: اي جابر! اگر كسي تنها ادعا كند كه شيعه بوده و ما اهل بيت را دوست دارد آيا همين بس است؟! به خدا سوگند شيعه ي ما نيست مگر آن كه از مخالفت با خدا بپرهيزد و خدا را اطاعت كند. اي جابر شيعيان ما شناخته نمي شود مگر به داشتن صفت تواضع و خشوع و
[ صفحه 47]
امانتداري و پيوسته به ياد خدا بودن و روزه و نماز به جاي آوردن و نيكي به پدر و مادر و رسيدگي به همسايگان و تهيدستان و جز با عمل و پرهيز از گناه به ولايت ما نمي رسند. سپس به امام عرض كردم: اگر شيعه بايد چنين صفاتي را دارا باشد اكنون من شيعه اي نمي شناسم. [3] .
استاد: در گذشته از تجلي دانش در سيره ي عملي امام باقر عليه السلام سخن به ميان آمد، چه به جا است كه اكنون نگاهي گذرا به كلام حكيمانه ي آن حضرت نيز داشته باشيم تا تجلي عظمت علمي امام باقر عليه السلام را در سخنان گهربار ايشان نيز شاهد باشيم. زيرا جلوه ي حق را در كلام خاندان رسالت و اهل بيت پيامبر مي يابيم و گفتار عالمانه و حكيمانه ي ايشان، راهگشا و درسي براي حق جويان و حق طلبان است.
پاورقي
[1] يا جابر: بلغ شيعتي عني السلام و اعلمهم انه لا قرابة بيننا و بين الله عزوجل و لا يتقرب اليه الا بالطاعة له، يا جابر، من اطاع الله و احبنا فهو ولينا و من عصي الله لم ينفعه حبنا.
[2] يا جابر: ان المومنين لم يطمئنوا ال الدنيا ببقائهم فيها و لم يأمنوا قدومهم الاخرة، يا جابر! الاخرة دار قرار و الدنيا دارفناء وزوال و لكن اهل الدنيا اهل غفلة و كان المؤمنون هم الفقهاء، اهل فكرة و عبرة لم يصمهم عن ذكر الله ما سمعوا باذنهم و لم يعمهم عن ذكر الله مارأوا من الزينة.
[3] عن ابي جعفر قال يا جابر: ايكتفي من ينتحل التشيع ان يقول بحبنا اهل البيت!! فو الله ما شيعتنا الا من اتقي الله و اطاعة و ما كانوا يعرفون، يا جابر الا بالتواضع و التخشع و الامانة و كثرة ذكر الله و ما تنال و لايتنا الا بالعمل و الورع.