تقيه از جمله عناوين و برنامه هايي است كه گاه مورد سوء استفاده و بد فهمي قرار مي گيرد و علت آن هم، جدا ساختن تقيه از معناي واقعي و هدف اصلي آن است.

تقيه در حقيقت يك دستورالعمل سياسي است كه نوعي پنهانكاري به شمار مي آيد و اهداف زير را دنبال مي كند.

الف: حفظ نيروهاي مؤمن از متلاشي شدن به دست ناصالحان.

ب: هدر نرفتن توان عناصر مؤمن در راه هاي كم ثمر و ذخيره سازي آن ها براي شرايط حساس و سرنوشت ساز.

ج: حفظ اسرار و خط مشي ها و برنامه ها از قرار گرفتن در اختيار دشمن.

د: جاي دادن عناصر مؤمن در تشكيلات دشمن، به منظور بهره گيري از قدرت و امكانات خود دشمن عليه وي.

اين ها نكاتي است كه از لابلاي روايات تقيه به دست مي آيد، و با توجه به اين نكات، اهميت تقيه و نقش آن در حفظ نظام تفكر شيعي و جامعه ي شيعيان، دانسته مي شود.

اگر اهداف سياسي - اجتماعي تقيه مورد توجه واقع نشود، چه بسا اهتمام ائمه (ع) نسبت به رعايت آن از سوي شيعيان مورد ابهام قرار گيرد و نيز موارد تقيه از غير تقيه بازشناسي نشود.

بنابراين، اگر امام باقر (ع) فرموده است:

تقيه از برنامه هاي دين من و پدران من است و كسي كه به وظيفه ي تقيه عمل



[ صفحه 129]



نمي كند ايمان ندارد [1] .

حضرت در مقام ايجاد روح ترس، فريبكاري، دو چهرگي و مسؤوليت گريزي در مؤمنان نيست، بلكه ياران و پيروان خود را به تقيه اي فرا مي خواند كه مانند سپري در ميدان حركت و مبارزه، جان مؤمن را از تلف شدن، حفظ مي كند و او را براي ادامه ي نبرد و تلاش ياري مي دهد.

تقيه در مكتب اهل بيت، زمينه ي چشمپوشي از حق نيست، وسيله ي نجات براي پاسداري از حق است.

امام باقر (ع) مي فرمايد: حق را بگو و افشا كن، هر چند به زيان شخص تو باشد. [2] .

آن حضرت پيروان خود را به تقيه اي فرا مي خواند كه پيامبر (ص) و علي بن ابي طالب (ع) و حسن بن علي (ع) و حسين بن علي (ع) و امام سجاد (ع) داشته اند، تقيه اي كه پيامبر (ص) را از رويارويي با مشركان و تبليغ دين بازنداشت، تقيه اي كه علي بن ابي طالب را از حضور در ميدان هاي جنگ و افشاگري به موقع عليه خط كفر و نفاق، منصرف نكرد و تقيه اي كه حسين بن علي (ع) را از گام نهادن در مسير شهادت دور نساخت.

به تعبير ديگر، تقيه يك استراتژي مبارزاتي در رويارويي با دشمن است، نه يك هدف.

امام صادق (ع) مي فرمايد: پدرم هماره اين نكته را يادآور مي شد كه:

هيچ چيز به اندازه ي تقيه، چشم مرا روشن نمي سازد؛ زيرا تقيه سپر مؤمن است [3] .

سپر در ميدان نبرد معنا مي يابد. مؤمن هماره در نبرد با كفر و گمراهي است و در اين طريق، تقيه را به كار مي گيرد تا به بن بست نرسد، نيرويش را هدر ندهد و به مبارزه ادامه دهد، پس جا دارد كه رهبر از تيزهوشي و موقعيت سنجي پيروان خود، چشمش روشن شود.

ابوبصير از امام باقر (ع) روايت كرده است:



[ صفحه 130]



هنگامي كه حكومت در اختيار عناصر نادان و سبكسر قرار گرفت، در ظاهر با توده ي مردم و برنامه هاي حكومت همراه باشيد، ولي در نهان و باطن به وظيفه ي واقعي خود عمل كنيد [4] .

اهدافي كه براي تقيه در احاديث امام باقر (ع) معرفي شده عبارت است از: