با توجه به اين كه حكومت هاي جائر امكانات جامعه را در اختيار خويشان و همفكران خود مي نهند، و مخالفان سياسي خود را در انزواي اقتصادي و چه بسا مورد هجوم و غارت قرار مي دهند و شيعه به دليل اعتقاد به امامت و ولايت، همواره روياروي حكام ناصالح قرار داشته است. ائمه معصومين (ع) براي مصون داشتن جان و مال پيروان خود از دستبرد حكام و واليان ناشايست، به آنان رهنمودهاي لازم را ارائه مي كرده اند كه برخي از آن ها بر پايه ي تقيه استوار بوده است.

معمر بن يحيي مي گويد: به امام باقر (ع) عرض كردم: من گاهي (به اقتضاي شغلم) از مردم اموالي را به امانت دريافت مي دارم و چه بسا ناگزير مي شوم از راه يا دروازه اي عبور كنم كه ماليات بگيران حكومت قرار دارند و من (براي مصون داشتن مال مردم از حيف و ميل آنان) با سوگندي آن اموال را از چنگ ايشان مي رهانم.

امام باقر (ع) در تأييد شيوه ي او فرمود: دوست دارم من هم بتوانم اموال مسلمين را



[ صفحه 131]



با خوردن قسمي، از خطرگاه ها به سلامت عبور دهم. اين قانون كلي است كه هر گاه مؤمن از ناحيه ي دشمن، بر خويش بيمناك باشد و موضوع مهم تلقي شود و ناگزير گردد، حق دارد تقيه كند. [1] .

در روايتي ديگر امام به زراره مي فرمايد:

هرگاه در برابر حكام جور و كارگزاران ايشان، ناگزير شدي و براي رهايي يافتن از تعدي آنان، سوگندي كارساز بود، به هر چه مي گويند سوگند بخور. [2] .